Gij zult slijmen

Als Oprechte en edelmoedige bazen en werknemers zijn we altijd eerlijk in onze relaties en ongevoelig voor vleierij. Slijmen bij de baas om iets gedaan te krijgen, zouden we nooit doen. Denken we.

 

Ook toen we de lezers onlangs in een onderzoek vroegen hoe ze met complimentjes omgingen, bleek dat ze niks van slijmen moesten hebben. Niemand heeft een hekel aan complimenten, maar ze moeten wel ‘eerlijk' zijn, vinden de lezers van Management Team. Complimenten die niet voor hen bedoeld zijn, worden door 64 procent van de lezers niet gepruimd. Mochten ze merken dat werknemers ‘naar onderen schoppen en zich naar boven likken', dan zal de meerderheid hen er op wijzen dat niet op prijs te stellen.

We bellen enkele lezers op. "Ik hou heus van een complimentje", zegt Mark Paap, hr-manager bij Sogeti Nederland. "Maar als mensen het er te dik op leggen, heb ik het wel in de gaten. Als managers niet doorhebben dat er tegen ze wordt geslijmd, is er echt iets mis." Judith Koekenbier, managing director van Mercuri International: "Ik ben wars van slijmerij. Als iemand het bij me probeert, heeft het juist een tegengesteld effect. Misschien dat er mensen zijn die het zo slim doen dat ik het niet in de gaten heb. Maar ik ben erop gebrand om mensen uitsluitend te waarderen om wat ze doen. Slijmen komt er dus niet in."

Het zijn precies de reacties die Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, had verwacht. "Als je mensen er naar vraagt, zeggen ze allemaal dat ze er niet aan mee doen. Heb je ooit iemand ontmoet die ruiterlijk zei: ‘ik slijm er op los om mijn zin te krijgen'? Toch komt het veel voor."

Niet alleen is slijmen op de werkvloer een alledaags verschijnsel, het blijkt bovendien effectief te zijn. Superieuren tegen wie wordt geslijmd, gaan positiever over de slijmers denken. Toch willen we niet weten dat we er aan meedoen: zowel de slijmer als de persoon tegen wie extra aardig wordt gedaan, zijn geneigd om het te ontkennen. Als je het anderen ziet doen valt het op, als je er zelf aan meedoet niet. De psycholoog Edward Jones noemde dit onze ‘autistische samenzwering': slijmer en beslijmde houden zich onwetend omdat ze er allebei belang bij hebben.

Maatschappelijk ongewenst

Hielenlikken, naar de mond praten, een bruin arm halen, of in het Engels ‘to bow and scrape' of ‘to suck up to', is maatschappelijk ongewenst gedrag. Het wordt door onze omgeving als negatief ervaren. Slijmen bij de baas, bleek vorig jaar uit een onderzoek van JobTrack, is de grootste ergernis op de werkvloer, vóór roddelen en andere nare dingen die we onze collega's zien doen.

Maar waarom werkt het dan toch? Hoe kan het dat bazen niks in de gaten hebben wanneer hun ondergeschikte zich als een slijmjurk gedraagt, terwijl de haren van de collega's op de afdeling overeind staan? Volgens Vonk hebben de meeste mensen een positief beeld van zichzelf. Vooral bij mensen in een machtspositie wordt dat door hun omgeving (ondergeschikten) regelmatig bevestigd. Als ze een complimentje horen, strookt dat met hun zelfbeeld. Zelfs mensen die wat onzekerder over zichzelf zijn, zijn gevoelig, zo blijkt uit onderzoek. Als ze iets aardigs te horen krijgen, zijn ze de persoon die het compliment maakt dankbaar. Ze gaan hem aardiger vinden.

Er speelt nog meer mee, aldus Vonk. Leidinggevenden hebben vaak minder zicht op wat zich op de werkvloer afspeelt. Ze zien het dagelijks gedrag van de medewerkers niet en hebben het niet in de gaten als iemand zich tegenover de baas anders voordoet dan normaal. Ze denken gewoon dat de persoon in kwestie aardig ís.

In een onderzoek van Vonk moesten studenten proberen om lootjes van een loterij te verkopen aan andere studenten. Sommige studenten kregen de opdracht om daarbij flink te slijmen. "Dat zou ik anders nooit doen," zeiden deze studenten. Maar ze verkochten wel twee keer zo veel als de anderen.Slijmers zijn net verkopers. Ze verkopen geen producten aan de klant, maar zichzelf aan hun baas.

Vette vis

Slijmen is aardig doen met bijbedoelingen. Smakelijk aas uithangen in de hoop een vette vis binnen te halen. In de verkoop is dat, tot op zekere hoogte, algemeen geaccepteerd. Niemand kijkt er van op als een verkoper de verjaardag van uw kinderen onthoudt en met cadeautjes aankomt. In de relatie werknemer-baas is het niet geaccepteerd.

Opmerkelijk, van een verkoper vinden we het goed dat zijn aardigheid niet helemaal eerlijk is, van een ondergeschikte niet. Denk bijvoorbeeld ook aan de liefde: mensen die smoorverliefd zijn slijmen er tegen hun geliefde op los. Daar zit niemand mee.

De aversie tegen slijmen op de werkvloer is ouderwets. Gebaseerd op een ideaalbeeld van mensen die hard werken, nooit over zichzelf opscheppen en altijd de erkenning krijgen die ze verdienen. Dat beeld is een illusie, weet iedereen die langer dan drie dagen bij een bedrijf werkt. De baas is een belangrijk figuur, beslisser over promotie of degradatie, mooie klussen of saai werk, ontslag of opslag. Zichzelf aan deze baas verkopen hoort erbij

Of zie het zo: of u uw baas aardig vindt of niet, is een kwestie van toeval. De ene chef ligt u nu eenmaal beter dan de andere. Waarom zou uw carrière eronder moeten lijden als u per ongeluk een baas treft die uw sympathie niet kan opwekken? Aardig doen tegen de baas onder alle omstandigheden is het devies. Ook als de collega's het als slijmen zien.

Dat bazen er in trappen is hun probleem. Slijmen is een onontkoombaar onderdeel van het moderne kantoorleven. Doe het met mate, doe het zonder uw collega's te benadelen, maar doe het zonder gewetenswroeging.

Meer informatie over slijmen: Roos Vonk, De eerste indruk, Scriptum 2006.

Cursus slim slijmen

Word een slijmjurk in 12 stappen.

1. Namen noemen

Mensen horen graag hun eigen naam, heeft onderzoek uitgewezen. Als je iemand met zijn naam aanspreekt, heb je meteen zijn volle aandacht. Kwestie van oefenen: "Kopje koffie, Harry?", "Mooie kniekousen heeft u aan, meneer van Drunen!", "Bent u een beetje verkouden vandaag, mevrouw Vlaai?" Gebruik krachtige, positieve woorden zoals goed! zeer! uniek! geweldig!

2. Interesse tonen

De hoogste eer die je iemand kunt aandoen is geïnteresseerd in hem zijn. Toon interesse in de persoon, zijn gezondheid, hobby's. Het kan een hele uitdaging zijn voor werknemers wiens baas suikerzakjes spaart, in zijn vrije tijd grasmaaimachines repareert of graag citeert uit Madame Bovary. Maar vooruit, bord voor de kop en belangstellende vragen verzinnen. "Werkelijk waar? Maar heeft u dan de hele serie SuikerUnie klepzakjes uit 2005?"

3. Doe het bilateraal

In vergadering met de plenaire afdeling jubelen over de fenomenale intelligentie van uw baas, kan in de gaten lopen. Mogelijk zijn uw collega's minder blij. Mogelijk vallen volle koffiebekertjes op onverklaarbare manier om op uw bureau. Goed slijmen moet gedoseerd, alleen met uw baas volop, op de afdeling de ‘light version'.

4. Slijm indirect

Rechtstreeks de baas de hemel in prijzen is opzichtig. Indirect slijmen kan veel effectiever zijn. Er zijn altijd mensen die alles doorbrieven. Laat achteloos vallen hoe blij u met de nieuwe baas bent, dat u zich begrepen voelt etc.etc. Met een beetje geluk komt alles rechtstreeks bij de baas terecht, zonder dat u als slijmkous te boek staat. Voorzichtigheid is geboden met alle uitlatingen over de chef. Bij het ventileren van kritiek op de baas hebt kunt u nooit helemaal zeker weten of het binnenskamers blijft. Eigenlijk is het onder alle omstandigheden raadzaam om geen enkele negatieve uitlating over de leidinggevende te doen. Nooit, tegen niemand. Behalve misschien op de divan bij de psychotherapeut.

5. Oneens zijn

Bazen hebben natuurlijk graag dat iedereen het met ze eens is. Het is een compliment voor hun verstand. Bovendien zijn mensen geneigd om anderen die hun mening delen, aardig te vinden. U moet het echter wel slim doen. Niet altijd met de baas meepraten, dan maakt u een ruggengraatloze indruk. Op onbelangrijke punten bent u het oneens met de baas ("Ik vind de nieuwe bril van de secretaresse wél mooi!"). Maar als het er echt om gaat, geeft u de volle steun ("Dat beleidsplan slaat de spijker precíes op de kop!").

6. Klein gebaar

Kleine attenties worden zeer gewaardeerd. Het favoriete koekje bij de koffie doen, weten wie de baas graag wil spreken of juist niet, dus wie doorverbonden mag worden, de verwarming 's ochtend alvast aanzetten. Zijn tas dragen, jasje afborstelen of voeten masseren gaan te ver.

7. Maak een plezierige indruk

Bazen hebben graag dat hun werknemers zonder te klagen door het leven gaan en ze werken het liefst in een blijmoedige omgeving. U kunt ze van dienst zijn. Doe glimlachend en opgeruimd uw werk. Kijk de baas recht in de ogen en straal zelfvertrouwen uit. Spiegel de lichaamstaal van de baas, neem haar houding en spreektempo aan. De baas krijgt de indruk dat ze begrepen wordt.

8. Blijheid oefenen

U gaat voor de spiegel staan. Trek komische en blije gezichten, en roep telkens: fantastisch! Elke dag vijf minuten. Maak uzelf aan het lachen met gekke bekken. Op kantoor fluistert u op het moment dat u het kantoor van de baas binnenstapt ‘fantastisch!' tegen uzelf. Ja hoor, u begint vanzelf weer te glimlachen. Het is een soort Pavlovreactie. Zelfs de grootste ochtendchagrijn wordt een geconditioneerde lachebek. (Ontleend aan How to make people like you in 90 seconds or less van Nicholas Boothman.)

9. Schijngelijkwaardigheid creëren

Omdat slijmen soms erg opvalt, zeker in de periode als nieuwe salarisonderhandelingen voor de deur staan, moet u het subtiel doen. Op de zaak zijn de onderlinge rollen duidelijk: de baas is de man of vrouw achter het bureau, u zit aan de overkant. Het kan slim zijn om een gelijkwaardige omgeving op te zoeken; ga samen naar een restaurant of vraag of de baas komt eten. In een café na het derde biertje bent u twee vrienden, op kantoor blijft u altijd onder- en bovengeschikte.

10. Slijmbank openen

Een andere tip is om met slijmen te beginnen lang voordat de salarisbesprekingen aan de orde zijn. In haar boek noemt Roos Vonk het ‘krediet opbouwen bij de slijmbank'. Aardig doen op het moment dat er weinig belangen in het geding zijn, zodat een positief saldo is ontstaan als het nodig is. Net als regeren is slijmen vooruitzien.

11. Telefoneer glad

Voor telewerkers, aan de telefoon met uw baas is het van een belang een prettige indruk te maken. Dus:

– Hou als rechtshandige de telefoon met uw linkerhand vast. Het activeert de rechterhelft van de hersenen waar zich ook het deel van de hersenen bevindt dat het gevoel regelt. Daardoor klinkt uw stem vriendelijker.

– Glimlach ook als u aan de telefoon bent. Door chemische reacties in de hersens klinkt uw stem vriendelijker.

– Adem uit voor u de hoorn opneemt. Ontspan eventjes. Uw stem komt vaster over.

– Telefoneer staand. Zo klinkt u zelfbewuster. Zittende mensen praten zachter en komen geremder over – zeker als ze hun voeten lui op tafel hebben liggen.

(Ontleend aan De juiste lichaamstaal, Günther Rebel.)

12. Let op de respectrituelen

Vóór alles is slijmen het in acht nemen van de juiste respectrituelen. Er zijn talloze ongeschreven regels: niet gaan zitten voordat de baas gaat zitten, niet in de rede vallen, pas een hand geven als zij het initiatief neemt, voorrang geven bij de koffieautomaat etc. De onderlinge verhoudingen moeten elke dag, elke minuut worden bevestigd. Lijkt het op de leider van de apengroep die door zijn ondergeschikten wordt gevlooid? Inderdaad, daar lijkt het op.