Geen producten in je winkelwagen.
Vertrouwt u uw collega’s, uw medewerkers, uw manager? Eigenlijk is het antwoord niet eens zo relevant. Een stuk relevanter is de vraag wat u doet met dat vertrouwen of het gebrek er aan.
Ons dagelijkse handelen binnen organisaties is voor een groot deel gebaseerd op wantrouwen. Soms is dit bewust wantrouwen, maar veel vaker is dit onbewust. We staan er niet meer bij stil dat ons gedrag, vaak zelfs geïnstitutionaliseerd in de vorm van interne procedures, voortkomt uit een basishouding van wantrouwen. Denk bijvoorbeeld aan de controles die worden uitgevoerd bij het verwerken van declaraties. Of de beperkte openheid, zowel tussen collega’s onderling als tussen het management en haar medewerkers. Vaak handelen we op basis van een onbewuste ‘kompas’ van wantrouwen.
Dit onbewuste wantrouwen kent meerdere nadelen. Zo kosten controles erg veel tijd en daarmee geld. Beperkte openheid over de doelstellingen en de situatie van een organisatie verlaagt de efficiency en effectiviteit van een organisatie, aangezien medewerkers niet optimaal kunnen bepalen welk gedrag het beste past bij de betreffende situatie. Een cultuur van wantrouwen verkleint bovendien de motivatie van medewerkers om op zoek te gaan naar verbeteringen. Tenslotte is het niet leuk om te handelen op basis van wantrouwen.
Leer van kinderen
Kinderen handelen doorgaans op basis van onbewust vertrouwen. Dit komt tot uiting door hun directe, ongeremde communicatie, hun vermogen om zich volledig afhankelijk op te stellen van anderen, en hun pure manier van handelen. Het gaat hier om onbewust vertrouwen, aangezien een kind zich niet (altijd) realiseert wat de consequenties kunnen zijn van dit vertrouwen. Pas na negatieve ervaringen, of door oproepen van volwassenen om vooral niet teveel vertrouwen te hebben, wijzigen kinderen hun gedrag naar een basishouding van wantrouwen.
Een groot deel van ons systeem moedigt deze basishouding van wantrouwen aan. Zo worden kinderen van jongs af aan gecontroleerd. Niet alleen door hun ouders, maar ook op school en door hun vrienden. Hier komt het ‘kip en het ei verhaal’ om de hoek kijken. Worden we gecontroleerd omdat we anders negatief gedrag vertonen, of gaan we negatief gedrag vertonen omdat we daartoe worden geprikkeld door de vele controles? Naar mijn idee zit het meer in dat laatste. Wie kent er niet een vriendje of vriendinnetje van vroeger dat erg strenge ouders had en nu net daardoor altijd degene was die kattenkwaad (of erger) uithaalde? Zou er niet een relatie zijn tussen het vertrouwen dat wordt gegeven en het gedrag dat wordt vertoond?
Bewust vertrouwen als alternatief
Bij deze wil ik een oproep doen om het systeem waarop we ons economisch handelen baseren te verschuiven van onbewust wantrouwen naar bewust vertrouwen. Hierdoor valt er een enorm juk van ons af dat ons in staat stelt veel vrijer, sneller en daarmee goedkoper te handelen. Dus geen dikke handboeken meer waarin tot in detail staat beschreven wat medewerkers wel en niet mogen doen. Geen onnodige controles meer, waarvan de uitvoering meer geld kost dan dat ze opleveren. Geen managers meer die hun medewerkers niet voor vol aanzien en ze als kinderen behandelen. Het is tijd voor een beter alternatief.
Transparantie als alternatief
Het alternatief dat ik aandraag voor de controles die voortkomen uit wantrouwen is het creëren van transparantie vanuit een basishouding van vertrouwen. Hiermee kan de focus worden verschoven van het voorkomen van negatief gedrag naar het stimuleren van positief gedrag. Door volledig inzicht te geven in elkaars motieven, in het proces dat wordt doorlopen en de uitkomsten die dit oplevert kunnen alle betrokken partijen het vertrouwen behouden dat er geen misbruik wordt gemaakt van deze, op het eerste gezicht, kwetsbare houding. Deze transparantie zorgt bovendien voor gedrag dat maximaal effectief en efficiënt een bijdrage levert aan de gecommuniceerde doelstellingen. Iedereen weet namelijk veel beter wat er moet gebeuren om die doelen te realiseren en wordt niet gehinderd door barrières om dit gedrag ook daadwerkelijk te vertonen.
Waarom nu wel?
Een randvoorwaarde die is ontstaan sinds het ontstaan van ons huidige systeem van wantrouwen is de enorme mate van transparantie die onze hedendaagse maatschappij kenmerkt. In het begin van de vorige eeuw had het wellicht maanden of jaren gekost om de slechte reputatie van een persoon of bedrijf die opportunistisch handelde landelijk of zelfs internationaal bekend te laten worden. Nu is het een kwestie van slechts enkele uren of hooguit dagen voordat heel de wereld op de hoogte kan zijn van het wangedrag van een partij. Die sanctie is vele malen groter dan welke strafmaatregel ook. Niets weerhoudt ons dan ook om, net als kinderen, te gaan handelen op basis van vertrouwen. Maar dan wel bewust.
Dit Podium-artikel is geschreven door Petrosjan Damen.
