Ton Wilthagen: van baanzekerheid naar werkzekerheid

In plaats van baanzekerheid moeten we toe naar werkzekerheid, stelt hoogleraar Ton Wilthagen. Hoe? Door de macht daar te leggen waar mensen wonen, werken en leven.

 

Probleem

“Onze arbeidsverhoudingen zijn onvoldoende aangepast aan de dynamische ontwikkelingen in de wereld.”

Analyse

“Het probleem valt uiteen in twee delen. De eerste is het beantwoorden van de inhoudelijke vraag: hoe zorgen we dat Europa een dynamische economie krijgt en tegelijk sociaal blijft en bovendien niet uit elkaar valt? De tweede vraag is: wie beantwoordt die eerste vraag? We hebben daarvoor de bekende instituties: de SER, de vakbonden en de werkgeversorganisaties. Toch slagen die er niet in om met goede antwoorden te komen. Dat komt omdat onze overlegstructuren al meer dan een halve eeuw oud zijn. De mensen die -overleggen zijn al lang niet meer representatief voor hun oorspronkelijke achterbannen. De honderdduizenden zzp’ers op de arbeidsmarkt zijn in die instituties bijvoorbeeld maar marginaal vertegenwoordigd. Een eventueel akkoord van Wassenaar 2.0 heeft dus nooit die geldingskracht en reikwijdte als dat beroemde akkoord over loonmatiging, arbeidsduurverkorting en opleiding uit de jaren ’80. Destijds was het zinvol om die vragen op nationaal niveau te behandelen, nu niet meer.”

Oplossing

“Er valt veel te zeggen voor flexicurity, een systeem waarbij we baanzekerheid verruilen voor werkzekerheid. In zo’n systeem worden mensen enabled om hun vaardigheden op zo’n niveau te brengen dat ze klaar zijn voor de banen van morgen. Daarvoor moet je de sociale zekerheid zo inrichten, dat werklozen zich kunnen kwalificeren voor nieuwe werkgelegenheid. En om dat goed te organiseren moeten we de sectorale indeling van de Nederlandse economie en de instituties loslaten. Dus waar nodig opleiden voor een kansrijke baan in een andere sector, niet alleen in de eigen. Als de sociale partners – die de scholingsfondsen beheren – daar niet uitkomen, dan moet we die fondsen desnoods nationaliseren. Dat is het antwoord op de inhoudelijke vraag."

"Wie dat antwoord gaat vormgeven is een ander verhaal. In Nederland zit de kracht in de regio’s, het gebied waarin mensen leven, wonen en werken. Daar identificeren mensen zich mee, daar is het ook mogelijk om die vernieuwingen vorm te geven door werkzekerheid en ondernemingspotentieel hand in hand te ontwikkelen. Al is het maar omdat in de regio genoeg verlichte vakbondsmensen zijn die bereid zijn om over hun eigen schaduw te springen, de oude structuren los te laten en vol in te zetten op die nieuwe vorm van zekerheid.”

Ton Wilthagen

Als hoogleraar institutionele en juridische aspecten van de arbeidsmarkt aan de universiteit van Tilburg schreef Ton Wilthagen (49) onlangs het boek ‘Over de arbeidsmarkt gesproken’. Daarin gaat hij uitgebreid in op de volgens hem noodzakelijke vernieuwingen. De (rechts)socioloog van origine, directeur van -onderzoeksinstituut ReflecT, lid van SER-commissies over sociale innovatie en adviseur van de Europese Commissie, staat te boek als bedenker van de term ‘flexicurity’, een begrip dat nu officieel tot Europees doel is verheven.