Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

M versus V

Dat parttimegeneuzel, ik heb er niks mee

 

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Nu wil dus ook FNV-hopvrouw Agnes Jongerius dat vrouwen meer uren gaan draaien. Niet omdat zedan meer kans hebben op een carrière, maar omdat ze nodig zijn om de economie draaiend te houden.
Mijn klomp breekt! En die van Jongerius’ aanhangers ook, neem ik aan – want die ken ik niet zo.
Enfin, meer uren draaien, dat klinkt natuurlijk sympathiek. Maar kom op, kan dat parttimegeneuzelniet helemaal ophouden? Tuurlijk, als je niks wilt bereiken en gewoon werkt voor wat geld, uitstekend! Maar verwacht niet dat wanneer je 24 of zelfs maar 16 van de 168 uur per week (nogexclusief vakantie, ziekte, ATV en dergelijke) werkt, je heel belangrijk bent voor je bedrijf. Je bent niet meer dan een handig productiemiddel. Handig, maar lastig inzetbaar, want die overige 144 of 152uur (mamadag!) gaan altijd voor.En voor ik nu beschuldigd word van machogedoe: papadagen vind ik ook eng.

De V in FNV staat niet voor Vrouwen

FNV-voorvrouw Agnes Jongerius wil graag dat de Nederlandse vrouwen die nu een parttime baan hebben meer uren gaan werken. Volgens haar, en ik ben het in principe met haar eens, is dit nodig,omdat wij met elkaar meer uren in de week moeten werken, om zo een tegenwicht te bieden aan de effecten van de vergrijzing.Ik zeg hier wij, maar in tegenstelling tot Agnes bedoel ik óók de mannen. Waarom? Omdat nergens ter wereld zoveel mensen een deeltijdbaan hebben als in Nederland, namelijk de helft! In de EU ligt dat gemiddelde op maar 18 procent. Geen enkel land komt bij Nederland in de buurt. In Noorwegen, hetland met het op één na hoogste aandeel deeltijdwerkers, is het minder dan 30 procent.
Logischerwijs werken veel vrouwen in deeltijd, maar verrassend is dat wij met 23 procent mannelijke deeltijdwerkers in internationaal opzicht veruit het hoogste scoren. Daar valt dus ook een wereld te winnen. Ik vind het jammer dat Agnes zich met haar uitspraken slechts tot de vrouwen richt, terwijl de V in FNV volgens mij toch niet voor Vrouwen staat.

Jitske Kramer: ‘We zijn tactieken van tricksters gaan verwarren met leiderschap’

Alles wat de economische groei vooruithelpt, is goed. Daarvoor rekken we steeds verder de grenzen op. Jitske Kramer noemt dat trickstertactieken. 'We zijn dat gaan verwarren met leiderschap. Wie het beste kan spelen met perceptie, wordt leider en komt op de apenrots.'

jitske kramer tricky tijden
Jitske Kramer waarschuwt in 'Tricky tijden' voor de enorme impact van trickstertactieken. Foto: Marie Broekman

Piraat Jack Sparrow is een charmante kapitein, maar die wil je niet als ceo. Aan Pinokkio kun je nog zien dat hij liegt, maar wanneer Donald Trump dat doet neemt zijn neus niet in lengte toe.

Jitske Kramer verzamelt dit soort figuren in haar nieuwe boek Tricky tijden, dat begin april uitkomt, onder het archetype van de trickster. ‘Ze spelen met grenzen en rekken ze op. Ze zijn ondeugend, enorm creatief en schudden de boel op’, legt de corporate antropoloog uit aan MT/Sprout.

‘Wij worden met hun verhalen uitgedaagd om moreel te beslissen of iets goed of fout is. Als Robin Hood van de rijken steelt, vinden wij dat dan oké?’ Niemand ís een trickster, maar we gebruiken wel allemaal tactieken van tricksters, voegt ze eraan toe.

Marketing is spelen met grenzen

‘Spelen met de grenzen tussen feiten en fictie, tussen werkelijkheid en verhalen. Dat noemen we ook wel marketing. Iedereen met een Instagram-account speelt een beetje met die grens om zich net iets mooier voor te doen.’

‘Als je een cv opstuurt, dan poets je die een beetje op. Als je een dienst te koop hebt, dan speel je met woorden om die zo goed mogelijk naar voren te brengen. Maar als je te ver van de werkelijkheid afgaat, is dat dan nog onschuldig?’

‘Er zijn natuurlijk gradaties. Wanneer begin je tricksterstreken sluw te gebruiken, of zelfs crimineel? Wat ik zelf een schokkend voorbeeld vind, is dat bruinbrood in de supermarkt vaak helemaal geen bruinbrood is. Het is brood dat met moutmeel bruin is gemaakt.’

Lees ook: ‘Bullshit over purpose ondermijnt het vertrouwen in je bedrijf’

Niemand wordt boos

‘Iedereen weet het, maar niemand wordt echt boos. De meeste mensen kopen dat brood ook nog gewoon. Het is waanzinnig. Wij houden elkaar voortdurend voor de gek. Dat spelen met grenzen is inmiddels de norm geworden’, zegt ze. ‘We zijn in een trickstercultuur beland.’

Maar die cultuur is wel helemaal uit de hand gelopen. We vinden het normaal dat politici en bedrijven het niet zo nauw nemen met de feiten. Worden ze betrapt, dan zien we telkens hetzelfde scenario: ongeloof, schrik, excuses, verontwaardiging, spelen met woorden en aandringen op actie.

De verklaring voor die waanzin geeft ze ook in haar boek. Business as usual is voorbij. We hebben te kampen met een energie-, woon-, personeels-, klimaat- en migratiecrisis, met een zorginfarct en oorlogen…

De chaos, onrust en onzekerheid die dat veroorzaakt, biedt veel ruimte voor tricksterstreken. Het gevaar ligt niet zozeer bij de tricksters, maar bij onze naïviteit. Ons verlangen naar een quick fix. Tricksterlogica houdt mensen in de ban.

tricky tijden jitske kramerTricky tijden: laat je niet gek maken is geschreven door antropologe Jitske Kramer. Het boek is onder meer te bestellen via managementboek.nl.

Tricksters aan de macht

‘Het is verleidelijk om iets te geloven wat past bij wat je leuk vindt. Dat je hoort dat je niet hoeft te veranderen’, zegt Kramer. Daardoor zijn de mensen die trickstertactieken goed weten toe te passen in het centrum van de macht gekomen. Daar beloven ze waarheden, maar geven ze leugens.

Met hun bedrog hebben ze alleen maar voor meer wantrouwen en polarisatie gezorgd. Hoe heeft het zover kunnen komen? De basis is een verhaal dat inmiddels mythische vormen heeft aangenomen: alles wat de economische groei dient, is goed. Of op z’n minst niet verkeerd.

‘Natuurlijk heeft die decennialange fixatie op onbegrensde groei ons ook vreselijk veel gebracht. De welvaart is hoog, maar de uitbuiting ook. Niet iedereen heeft er evenveel van mee kunnen profiteren. Bovendien gaat de aarde aan gort. We spelen te veel met de grenzen van de mensen en van de aarde.’

Lees ook: Doen alsof je groen bent, dit zijn 8 soorten duurzaamheidstheater

Gamechanger: het internet

‘Die fixatie op de economie die altijd zal moeten blijven groeien, betekent namelijk dat je altijd de grenzen oprekt die groei tegengaan. Dus ga je gedrag belonen dat die grenzen kan oprekken. Dan ga je normen creëren die spelen met die grens. Dan ga je in procedures en wetten de mazen opzoeken.’

‘Dat mag eigenlijk niet, maar dat vinden we wel stoer, dus dat wordt ergens ook weer beloond. Zo creëren we een wereld waarin spelen met grenzen centraal staat. Waarin multinationals zeggen: als het me in dat land niet bevalt, dan kan ik weg’.

Een ‘gamechanger’ in deze ontwikkeling is het internet geweest. Dat is inmiddels uitgegroeid tot een grenzeloze speeltuin met fake news, AI-influencers en deepfake-video’s… ‘Wat daar allemaal opstaat. Vaak weten we helemaal niet wie het heeft gezegd en waar het vandaan komt.’

jitske kramer
Jitske Kramer. Foto: Mettina Jager

‘Dan trekt mijn brein naar sensatieverhalen, want dat vindt mijn brein erg leuk. Voor je het weet, ben je verdwaald in iets. Staan ideologieën boven wetenschappers en gaat de vaccinatiegraad naar beneden.’

‘Ik wil nu niet zeggen dat je moet vaccineren. Waar het mij om gaat, is dat er zoveel twijfel is bij mensen over de oprechtheid van wetenschappelijke rapporten. Over het wantrouwen vanwege de invloed van big pharma. Dat vind ik zorgelijk, want dat heeft een enorme impact. Zo kunnen gevaarlijke ziektes terugkomen.’

Kramer heeft niks tegen tricksters, zolang ze maar in toom worden gehouden. ‘Naast elke trickster moet een sterke leider staan, die op een gegeven moment zegt: dit is wel of niet akkoord. Dit deugt of dit deugt niet. Alleen zijn we die trickstertactieken gaan verwarren met leiderschap.’

Kwetsbaar is gewoon menselijk

‘Wie het beste kan spelen met perceptie, wordt leider en komt op de apenrots. Ze werken ook in organisaties waar perceptie belangrijker is dan het waarachtige verhaal vertellen. Met dit soort leiders gaan we in meetings niet het echte gesprek voeren met elkaar.’

‘We schetsen mooie werelden en schermen met ideeën, maar we komen niet tot de kern. Wat is het probleem? Waar lopen we tegenaan? Daar gaat het niet over. Ondertussen roepen we wel dat we zo’n behoefte hebben aan eerlijke gesprekken. Dat we ons kwetsbaar moeten tonen als leiders.’

‘Eigenlijk is het best wel gek dat we het kwetsbaar noemen wanneer iemand zijn zorgen deelt en zijn emoties uit over iets. Dat betekent dat je kwetsbaar bent als je eerlijk en oprecht bent.’

‘Dat is al een belangrijk signaal over de cultuur die we nu hebben. Misschien ben ik wat wereldverbeteraarachtig. Maar laten we dat niet langer kwetsbaar, maar gewoon menselijk noemen.’

Lees ook: Moeite met kwetsbaar opstellen? Dat komt door je ego

Leiderschap pakken

‘Er is zoveel aan de hand. Het is belangrijk om elkaar in de ogen te kijken en te zeggen hoe we dit gaan oplossen in plaats van verder te spelen met verhalen en feiten. Het is aan ons mensen om te bepalen dat het spelen met een grens goed of fout is.’

‘Dat vraagt dus ook leiderschap van ons. We moeten ons niet gek laten maken door allerlei bullshitverhalen. Laat je niet meeslepen door anderen, pak leiderschap over je eigen gedachten.’

‘Kijk naar wat iemand aan het doen is. Welk verhaal wordt hier gepusht? En geloof ik daar dan in? Als iemand alles in de strijd gooit om ervoor te zorgen dat de groei doorgaat, is dat dan de leider die jij wilt? Daarover moet je het moreel ethische gesprek hebben. Is het oké voor de mensen en de aarde wat je aan het doen bent? Dat is leiderschap.’

Truttige conclusie

Is een deel van de oplossing dat we weerbaarder moeten worden voor trickstertactieken? ‘Weten wat die streken zijn, lijkt me verstandig. Dan kun je zelf gaan beslissen of je iets oké vindt of niet. En daar ook naar handelen. Even terug naar dat kleine voorbeeld over het brood in de supermarkt. Dan moet je dat ook niet meer kopen.’

‘Reclame maken voor jouw mooie product met een knipoog, dat hoeft voor mij niet afgestraft te worden. Waar zit je op de lat van het tricksterspectrum? Als het schofterig wordt, dan moeten we het gewoon niet pikken.’

‘Ik vind het best een truttige conclusie dat we weer terug moeten naar meer begrenzing en meer eerlijkheid. Dat klinkt heel moralistisch en deugneuzerig. Ik hou zelf van speelruimte, ik gedij goed in onbegrensd. Daar zit creativiteit, daar zit ook ondernemerschap. Maar ik denk dat we wel moeten.’

 Volg MT/Sprout nu ook op WhatsApp

Gekmakende vertwijfeling

‘Mensen die mijn werk kennen, zitten altijd een beetje te wachten op de comic relief. Op de geruststelling dat het wel goedkomt als je dit of dat doet. Hoe we hieruit komen, weet ik niet. We zullen dat als individu en als collectief moeten doen.’

‘Kijk naar je individuele keuzes. Trickstergedrag kan niet tegen waarachtigheid, eerlijkheid en menselijkheid. Wees waarachtig in het voedsel dat je koopt en op wie je stemt. Durf vraagtekens te zetten bij wat je gelooft en check desinformatie.’

‘Dat is natuurlijk lastig, want wat de een onzin vindt, vindt de ander waarheid en andersom. Dat is die gekmakende vertwijfeling waar we in zitten. Maar dat hebben we op te lossen met elkaar, want het internet en AI gaan niet weg.’

Rotzooi in de supermarkt

Kramer keert opnieuw even terug naar ‘de rotzooi’ in de supermarkt. ‘Gezond eten in de supermarkt is toch een no-brainer? We moeten dan in gesprek gaan over suikertaksen en over het verkopen van alcohol.’

‘Maar datzelfde geldt voor frisdrankautomaten in scholen en verslavende mobieltjes voor jonge kinderen. Dan zijn er veel partijen die dat niet leuk vinden. Dat weten we gewoon. Maar als we dit allemaal weten, dan kunnen we onze schouders eronder zetten en die rotzooi uit onze systemen halen.’

‘Leiders kunnen al beginnen in hun eigen team. Zeg gewoon: kappen nou. Laten we weer wezenlijke gesprekken voeren. Laten we de vraag stellen of wat we doen voor de aarde of voor de mensheid een goed of een slecht idee is.’

Leiderschap is kiezen

‘Als het niet deugt, moet je ermee stoppen. Leiderschap is keuzes maken, vaak ook over je eigen schaduw heen. Het kan zomaar zijn dat je een keuze moet maken die tegen je eigen belangen ingaat, of tegen het belang van je maatjes, of de leveranciers of andere mensen met wie je samenwerkt. Dat vraagt lef, moed en transparantie.’

‘Misschien is het wel een soort naïviteit van mij dat ik denk: dit moeten we toch gewoon kunnen? Laten we het nou eens gaan regelen. Wat ik nu vaak tegenkom, is dat mensen zeggen dat het allemaal heel mooi klinkt, maar dat ze het al zo druk hebben.’

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

‘We zitten vast in een soort loop van onbegrensdheid en drukte, waardoor we denken: nou ja, weet je, ik neem eerst een wijntje. En dan zien we morgen wel weer verder.’

Lees ook: Als je snel naar de top wil, dan koop je gewoon die functie van ceo

Waarom hoogmoedige leiders nog gevaarlijker zijn dan narcisten

Leiders met narcistische trekjes hebben ook nog zonnige kanten. Ze zijn minder gevaarlijk dan leiders met hubris, vindt Insead-professor Manfred Kets de Vries. Overmoedige leiders gebruiken hun macht op onaangepaste, onproductieve en onbegrensde manieren. En dat resulteert in extreem giftig gedrag.

manfred kets de vries narcisten
Narcisme blijft, maar hubris kan verdwijnen, legt Manfred Kets de Vries uit.

De geschiedenis heeft zich al vaak genoeg herhaald: leiders laten zich verleiden door succes, waardoor ze op het pad van overmoed terechtkomen. Hubris wordt dat ook wel genoemd. Een woord uit het oud-Grieks, letterlijk vertaald overdaad, maar het omschrijft een conditie van overdreven zelfvertrouwen, hoogmoed en arrogantie.

Een extreem voorbeeld hiervan is Xerxes, koning van het oude Perzische Rijk. Na enkele triomfen voelde hij zich onoverwinnelijk. Op naar de verovering van Griekenland, dacht hij. Alleen schopte een storm zijn plannen in de war. Zijn brug over de Hellespont werd vernietigd.

Zijn reactie daarop was bizar. Hij liet de ingenieurs onthoofden die de brug hadden gebouwd. Zijn soldaten gaf hij de opdracht om de zee met kettingen af te ranselen en te prikken met gloeiendhete ijzeren staven. Xerxes was zo verblind door hoogmoed dat hij een mogelijke tegenslag niet langer kon bevatten. Hij was vergiftigd met hubris.

Hubris vaagt alle grenzen weg

Mensen die lijden aan hubris denken dat wereld zou moeten zijn zoals zij de wereld zien. Ze overschatten vaak tot in extreme mate hun capaciteiten. Ze hebben geen limieten meer. Zelfs wanneer ze falen, klampen ze zich vast aan de illusie van hun eigen gelijk. Zo’n houding draagt natuurlijk bij tot onverantwoordelijk gedrag, roekeloosheid en zelfs immoreel handelen.

Die ongecontroleerde zelfabsorptie stuurt veel leiders op het pad van zelfvernietiging. Daarin sleuren ze hun organisaties of hele landen mee.

Hoewel hubris vaak gepaard gaat met narcisme is het toch niet hetzelfde. Er zijn belangrijke verschillen. Narcisten hebben een opgeblazen zelfbeeld. Ze verlangen naar de goedkeuring en bewondering van anderen. Maar ze raken, in tegenstelling tot hoogmoedige individuen, niet zo dronken van de macht dat ze het contact met de realiteit volledig verliezen.

Narcisten hebben podium nodig

Narcistische persoonlijkheidstrekken ontstaan in de kindertijd. Hubris is een verandering van karakter die optreedt bij het verwerven van een aanzienlijke machtspositie. Overmoed is daarom eerder een tijdelijke conditie, specifiek gekoppeld aan leiderschapsposities, in plaats van een fundamentele fout in iemands persoonlijkheid.

Zelfs wanneer narcistische leiders graag in het middelpunt van de belangstelling staan, blijven ze begrensd. Tenminste zolang ze grip houden op de realiteit en beslissingen nemen die gericht zijn op het verbeteren van hun positieve zelfbeeld.

Bij hubris gaat het over een vorm van narcisme zonder grenzen. Hoogmoedige leiders hebben geen podium nodig om te schitteren. Ze testen de grenzen van aanvaardbaar gedrag, omdat ze geloven dat ze superieur zijn ten opzichte van alle anderen. Dat zal een narcist niet doen.

 Volg MT/Sprout nu ook op WhatsApp

Van almacht naar ondergang

Na verloop van tijd ontwikkelt hun overdreven zelfvertrouwen zich tot een gevoel dat grenst aan almacht. Dat leidt tot roekeloos en impulsief gedrag, waarmee ze hun uiteindelijke ondergang inleiden.

Narcistische en overmoedige mensen flirten met de donkere kanten van leiderschap. Maar narcistische leiders stralen voldoende charisma uit waarmee ze anderen kunnen beïnvloeden en opzwepen.

Hun zelfvertrouwen, energie, hun bereidheid om risico’s te nemen en hun spreekvaardigheid dragen zo bij tot visionair, inspirerend leiderschap. Kwaliteiten die kunnen leiden tot aanzienlijk succes.

Disfunctionele uitwassen

Narcistisch gedrag heeft dus zowel donkere als zonnige kanten, maar hubris kenmerkt zich meestal door disfunctionele uitwassen. Overmoedige leiders gebruiken hun macht op onaangepaste, onproductieve en onbegrensde manieren. En dat resulteert in extreem giftig gedrag.

Ze streven ambitieuze doelen na, zowel voor zichzelf als voor een organisatie. Al zijn de wortels van narcisme en hubris anders, een narcistische persoonlijkheid kan overmoedig gedrag tevoorschijn laten komen. Maar hubris kan dan weer verdwijnen wanneer mensen niet langer in een machtspositie zitten.

Omdat leiders vatbaarder zijn voor de allure van macht, moeten ze proactieve maatregelen nemen om het ontstaan van hubris te voorkomen. Daarvoor hebben ze heel wat zelfkennis nodig, ze moeten begrijpen wat hen drijft.  Ze moeten bovendien openstaan voor (kritische) feedback, om zichzelf kunnen lachen en met de nodige nederigheid leidinggeven.

Hubris bestrijden

# Scherp het zelfinzicht aan

Mensen met machtige posities moeten een realistisch inzicht krijgen in hun sterke en zwakke punten. Datzelfde geldt voor de fijne kneepjes van hun persoonlijkheid. Een gezonde dosis zelfkritiek helpt daarbij. Die bereidheid om zichzelf objectief te beoordelen, kan een effectieve tegenmaatregel zijn voor hubris.

# Ontmasker blinde vlekken

Hubris leidt mensen vaak weg van zelfkennis en zelfbewustzijn. Daarom is het goed voor ze om voortdurend herinnerd te worden aan hun sterke punten en aan hun tekortkomingen. Openstaan voor regelmatige feedback, kan helpen bij het identificeren waar verbetering nodig is en waar niet.

Regelmatige en constructieve feedback zorgt ervoor dat mensen zich verantwoordelijk voelen voor hun acties.

# Zet kritiek om in groei

Om afglijden naar hoogmoedig gedrag te voorkomen, is het omarmen van advies nodig. Ze moeten bereid zijn om te luisteren naar mensen die in een positie zijn om advies te geven of hun acties te bekritiseren.

Het toegeven van fouten en ervan leren, is een belangrijke eigenschap waarmee het inslaan van een problematisch weg wordt vermeden.

# Gebruik humor en ironie

Een andere effectieve remedie tegen hubris is ironie. Daarmee wordt het contrast of de inconsistentie tussen schijn en werkelijkheid benadrukt. Ironie is vaak een subtiele vorm van kritiek.

Kwaliteiten als humor en cynisme kunnen bescherming bieden tegen overmoedig gedrag. Het vermogen van een leider om om zichzelf te lachen kan heel bevrijdend werken.

# Leid met bescheidenheid

Bescheidenheid is een andere belangrijke eigenschap die leiders moeten cultiveren om hubris te voorkomen. Het is belangrijk om met macht te dealen zonder arrogantie en overdreven trots.

Macht kan opwindend zijn, maar moet wel getemperd worden met realisme en nederigheid. Bedachtzame leiders streven ernaar om hun eerdere manier van leven te behouden. In feite kiezen ze ervoor om al die attributen van macht te vermijden.

Terugkerend thema

Macht kan hoofden doen opzwellen en kronen versplinteren. Figuren als Xerxes, die zichzelf als goden beschouwen, vallen het diepst en het hardst. Helaas staat de case van Xerxes niet op zichzelf. Velen voor en na hem ondergaan hetzelfde lot.

Hubris is een terugkerend thema in talloze verhalen. Sommige zijn geworteld in de mythologie, andere in legenden en weer andere weerspiegelen gebeurtenissen uit het echte leven.

Voor bedrijfsleiders die vandaag geplaagd worden door overmoed reiken de gevolgen vaak nog verder dan hun persoonlijke ondergang. Overmoed veroorzaakte de schandalen van figuren als Adam Neumann van WeWork, Sam Bankman-Fried van FTX en Elizabeth Holmes van Theranos.

Schade is enorm

En deze schandalen hadden ook gevolgen voor degenen die in hen geloofden, met als gevolg de vernietiging van hun fortuin. Het leed dat deze overmoedige zakelijke leiders hebben veroorzaakt, wordt nog overschaduwd door de impact van politieke figuren zoals Kim Jong-un van Noord-Korea, Bashar al-Assad van Syrië of Vladimir Poetin van Rusland.

De schade die zij aanrichten is niet alleen financieel. Zij hebben het verlies van ontelbare levens veroorzaakt. Dit roept tot slot een belangrijke vraag op. Kunnen we er ooit op vertrouwen dat mensen anderen onder controle kunnen houden als ze niet in staat zijn om zichzelf onder controle te houden?

Meer lezen: