Fouten zijn geen domheid

Iedereen maakt fouten. Maar waarom is het zo moeilijk dat toe te geven? Omdat we geleerd hebben dat wie fouten maakt, dom is. Maar dat is misschien wel de grootste fout, zegt een nieuw boek. Want fouten zijn niet erg, belangrijker is wat we doen nadat we een fout gemaakt hebben.

Dwaze overtuigingen, slechte beslissingen, kwetsend gedrag, we zitten er allemaal vol mee, maar zien het bij onszelf nauwelijks. Bij een ander wel. Heel snel hebben we het oordeel klaar als iemand door rood rijdt, als een scheidsrechter een rode kaart aan een schoppende keeper uitdeelt of als iemand zijn geld aan een oplichter geeft. Maar zodra het onszelf betreft, verliezen we ons in zelfrechtvaardiging, schrijven Carol Tavris en Elliot Aronson in het bijzonder vermakelijke boek 'Er zijn fouten gemaakt (maar niet door mij)'.

GERECENSEERD:
Er zijn fouten gemaakt (maar niet door mij)
Carol Tavris en Elliot Aronson
(Nieuwezijnds, 280 pagina’s)

Het boek handelt over het psychologische kernbegrip ‘cognitieve dissonantie’. We kennen de situaties allemaal: we zijn net naar een film geweest, lezen een slechte recensie, en denken: de recensent zal wel een oen zijn. Die heeft er niets van begrepen. Of, de andere kant: we twijfelen of we naar de film gaan, lezen een slechte recensie, en denken: goed dat we daar ons geld niet aan hebben uitgegeven, laten we iets anders gaan doen.

Hilarische uitwassen

Het zoeken naar overeenstemming in onze overtuigingen is een goede manier om te overleven voor de mens, aldus Tavris en Aronson. Zouden we het niet kunnen, dan zouden we gek worden. Maar het leidt ook tot allerlei tragische en hilarische uitwassen. Zoals mensen die in hun eigen leugens gaan geloven. Of mensen die echt geloven dat de wereld vergaat. En als dat niet gebeurt, dat in hun eigen gedachten toeschrijven aan het feit dat zij zelf op tijd zijn gestopt met zondig te leven. Of dat er een foutje zat in de berekening, maar dat we, als we niet snel genoeg allemaal ons leven beteren, volgend jaar echt zullen omkomen.

Moreel oordeel

Beroemd voorbeeld in het boek is dat van twee studenten, die allebei precies hetzelfde morele oordeel hadden over spieken. Totdat er een kans komt om te spieken, en de een die neemt, en de ander niet. Wat blijkt? Dat de spieker zijn vergrijp wel vindt meevallen is eigenlijk nog wel logisch: er zijn veel ergere dingen, zegt hij, en ja, het helpt wel. Maar wat opvallend is, is dat het oordeel van de niet-spieker ook enorm verandert: van licht negatief naar zwaar in het rood: spieken, dat is wel een van de ergste dingen die je kunt bedenken, zegt hij nu.

Grootste misvatting

Het boek van Tavris en Aronson past in een traditie van boeken die de laatste psychologische inzichten op een verhalende en historische manier duidelijk maken. Vooral de laatste jaren is er een grote stroom aan wetenschappelijke informatie die duidelijk maakt dat ons brein niet zo rationeel is als economen met hun homo economicus voorheen altijd dachten. Sterker nog: dat we volledig rationeel zouden zijn, is misschien wel de grootste misvatting die ons brein ons voorspiegelt, aldus de auteurs van Er zijn fouten gemaakt. ‘Ons brein zorgt ervoor dat we denken dat we het juiste doen, en goed zijn, en slim – zelfs als er overweldigend bewijs is van het tegendeel.’

Wekelijks de nieuwsbrief van Werk en Leven ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Fouten aanmoedigen

Het levert misschien niet direct de meest praktisch toepasbare informatie op, behalve dat klanten altijd op zoek zijn naar zelfrechtvaardiging en dat het als bedrijf dus goed is daar een antwoord op te vinden. Maar het leert daarnaast ook een belangrijke les: fouten zijn geen domheid, van fouten word je alleen maar beter, en iemand de les lezen na een fout is misschien wel de slechtste reactie denkbaar: daardoor schiet iemand in de verdediging en raakt alleen maar meer overtuigd van zijn eigen gelijk. Beter is het fouten juist aan te moedigen, omdat alleen fouten kunnen helpen het leven te beteren. Een mooie conclusie, al zeg ik het zelf. Die boekrecensie, dat heb ik toch maar weer goed gedaan…

Eerdere boekrecensies:

• Geef de kerst aan geniale economen – Sylvia Nasar
• De crisis opgelost – Het verraad van de financiële wereld, Georges Ugeux
• Frisse blik op bekend terrein – Dossier Supertrends, Carl Rohde, Norbert Mirani, Goos Eilander
• Menig zakenman handelt onetisch – Als goede mensen slechte dingen doen, David de Cremer

Management Team neemt elke vrijdag een nieuw (management)boek onder de loep. Eerdere recensies