Geen producten in je winkelwagen.
China is het land van de economische vergezichten. Een paar jaartjes managementervaring in China staat goed op elk cv. Hoe pakt u die droomtransfer naar China aan?
In de Yongfoo Club in Shanghai is het leven zoet. De eliteclub is gevestigd in een koloniaal pand in een weelderige binnentuin met sierlijke waterpartijen. U laat u door uw chauffeur bij de poort afzetten. Tussen de zeshonderd jaar oude Chinese kunst eet u de beste biefstuk van Shanghai, terwijl het rumoer en de smog van de drukke stad naar de achtergrond verdwijnen. Op een Gucci-sofa steekt u nog een Cubaanse sigaar op, keuvelend met de andere leden van de club – ambassadeurs en managers van westerse multinationals. Zakendoen in China, hoe moeilijk kan het zijn?
Een paar kilometer verderop aan Huaihai Road ziet het leven er anders uit. Vanuit zijn kantoor heeft Frank Elzinga (links op de foto), senior consultant bij Aspecto Asia, uitzicht over de verkeerschaos rond de hippe wijk Xintiandi. Aspecto bemiddelt bij werving en selectie van managementtalent in China. Elzinga ziet managers komen naar China – maar soms ook weer gaan. “Het is veel moeilijker dan de meeste mensen denken,” zegt Elzinga. “Meer dan de helft vertrekt voortijdig.”
China is hot en een baan in China gewild. De Europese kantoren van Aspecto worden vaak gebeld door mensen die ervoor in aanmerking willen komen. Het land is hard op weg om de grootste economie ter wereld te worden – westerse managers en professionals willen er graag bij zijn. Maar het eerste dat ze bij Aspecto doen is de verwachtingen temperen. “Je moet echt de juiste kwalificaties en instelling hebben om een kans te maken,” zegt Elzinga.
Lokaal managementtalent
Binnen een tijdsbestek van enkele jaren heeft China zich ontwikkeld tot een banenmarkt zonder weerga. Niet alleen omdat de Chinese bedrijven zelf als kool groeien maar ook omdat buitenlandse ondernemingen het land overspoelen. Arbeidskracht is er genoeg, maar aan goed opgeleide Chinezen die een lokale vestiging of afdeling kunnen leiden is een schreeuwend tekort. Vooral als de baan met zich meebrengt dat ze buitenlandse contacten moeten onderhouden – dus Engels kunnen en de omgangsvormen in het internationale zakenverkeer beheersen. “China heeft een groot gebrek aan talent,” zegt Cristian Doeringer (rechts op de foto), consultant voor Hewitt’s Human Resources in Beijing. “Over tien jaar zijn er ongeveer 75.000 zakenleiders met internationale ervaring nodig. Nu zijn dat er niet meer dan 4000.”
Westerse bedrijven hebben in hun behoefte aan managers voorzien door ze zelf te importeren. Het aantal expats in China is de afgelopen tien jaar geëxplodeerd. Er kleven echter aanzienlijke nadelen aan het binnenvliegen van buitenlandse managers. Een expat is duur – de salarissen van de buitenlanders belopen vaak een veelvoud van de lokale afdelingschefs. Niet alle expats kunnen goed aarden en na twee of drie jaar zijn de meeste weer weg. Bovendien slagen lang niet alle buitenlanders er in om hun Chinese collega’s te doorgronden en goed aan te sturen.
Met belastingmaatregelen probeert de Chinese overheid de instroom van expats te stelpen en de ontwikkeling van lokaal managementtalent stimuleren. Met succes, volgens Cátenon Worldwide Executive Search, een internationale headhuntersorganisatie die ook in China actief is. “Tachtig procent van de westerse ondernemingen kiest er nu voor om hooggekwalificeerd Chinees directiepersoneel in te huren,” zegt Yann Rambousek, international business development manager van Cátenon. “Chinese managers kunnen dienst doen als brug tussen de twee culturen en hebben een duidelijke leidersrol voor het Aziatische personeel.”
Volgens Rambousek stromen er veel academici uit de Chinese universiteiten die goed zijn voorbereid op het internationale handelsverkeer. Zowel lokale als buitenlandse bedrijven richten zich op deze kandidaten.
Expats in de lift
Maar volgens Doeringer van Hewitt gaat het niet zo snel. “Uit het laatste onderzoek dat wij gedaan hebben, eind 2005, blijkt dat het aantal expats toch nog in de lift zit. De meerderheid van de bedrijven die we interviewden zijn wel degelijk bezig met het werven van lokaal managementtalent. Maar ze hebben ook nog mensen uit het buitenland nodig. De reden is de enorme groei in China. De instroom van expats zit nog steeds niet aan de top.”
Teleurstellingen
Expats vinden voor een baan in China is meestal niet zo moeilijk, ze langere tijd vasthouden is een stuk lastiger. De westerling die vol goede moed arriveert, moet in de regel een aantal teleurstellingen verwerken. Niet alleen de leefomstandigheden (kleine huizen, druk verkeer, weinig mogelijkheden voor ontspanning) vallen tegen. China is een harde samenleving en het aansturen van lokale werknemers gecompliceerd. De manier waarop managers in het westen gewend waren te werken, moeten ze snel laten varen.
De regels en wetten zijn verschillend. Handtekeningen onder contracten blijken niks waard. De diploma’s waarmee werknemers bij sollicitaties verschijnen zijn ondoorgrondelijk en niet zelden vals. Chinese werknemers hebben bovendien een totaal andere gebruiksaanwijzing dan de manager gewend is. Op scholen
en universiteiten ligt de nadruk vooral op stampwerk en opdreunen. Eigen initiatief wordt in de hiërarchische samenleving niet gewaardeerd. Je moet werknemers voorkauwen wat ze moeten doen, zo luidt de veelgehoorde verzuchting in de expatgemeenschap. Anders doen ze niets.
Berucht probleem
Het personeelsverloop is een berucht probleem. Vooral de beste werknemers, de getrouwen van de westerse manager, zijn moeilijk vast te houden. Het gebrek aan Chinese werknemers die een brug kunnen slaan naar hun westerse collega’s, maakt dat ze veelgevraagd zijn. Altijd is er wel een ander bedrijf waar ze meer kunnen verdienen. “Onlangs was er een verkiezing van de beste werkgever in China,” zegt Fabien Guerin, manager van Aspecto in Shanghai. “De winnaar was een bedrijf met maar 10 procent personeelsverloop. Dat zegt genoeg.”
De anekdotes zijn legio. Bedrijven doen allerlei moeite om nieuwe mensen te vinden. Na drie of vier werkdagen komen de nieuwe collega’s ineens niet meer opdagen. Dan blijkt dat ze tijdens de vakantie bij hun oude werkgever hebben ‘geprobeerd’ of het nieuwe bedrijf beviel. “Soms krijgen de werkgevers niet meer dan een telefoontje,” zegt Guerin. “Sorry, ik heb geen zin om te komen.”
Depressief
De levensomstandigheden en het gebrek aan contact met de lokale bevolking maken het leven voor de buitenlandse manager zwaar. “Veel expats raken depressief,” aldus Guerin. Westerlingen die in China aankomen leven in de verwachting dat ze makkelijk vrienden kunnen maken onder de bevolking. De meeste Chinezen zitten daar helemaal niet op te wachten. Geurin: “China biedt enorme kansen, maar als je hierheen komt voor het prettige leven, zit je verkeerd. Ga dan liever naar de Caribische eilanden of Thailand.”
Uitgekeken
Zelf lijkt China een beetje uitgekeken te zijn op westerse managers die komen en gaan. Volgens Wei Zhang, managing director van de Chinese vestiging van het Nederlandse biotechbedrijf Paques, verdient het lokale talent steeds meer de voorkeur. “De praktijk is dat de multinationals toch niet hun beste mensen sturen,” zegt hij. “Bovendien wordt er veel op korte termijn gewerkt. Het eerste jaar dat ze hier zijn moeten de expats wennen aan hun nieuwe omgeving. Daarna beginnen ze zich al weer af te vragen naar welk land ze vervolgens zullen gaan. Twee of drie jaar nadat ze gekomen zijn, zijn ze weer weg. Wat heeft het bedrijf daar aan?” Bij een van de klanten van Paques, een bierbrouwerij, werden alle buitenlandse managers vervangen toen bleek dat negen expats meer salaris opstreken dan de rest van het personeel bij elkaar.
Gemengde gevoelens
Ook Louis Hoogendoorn, directielid van Ciparo, heeft gemengde gevoelens over het aantrekken van niet-Chinezen. Het Rotterdamse Ciparo handelt in grondstoffen zoals oud papier en plastic. Het bedrijf heeft vestigingen in vijf Chinese steden. “Wij hebben één keer iemand uit Nederland gehaald die geen enkele ervaring met China had,” zegt Hoogendoorn. “Dat was een mislukking. Na drie maanden was die persoon weer weg.” Bij het binnenhalen van vestigingmanagers zoekt Ciparo bij voorkeur naar buitenlanders met China-ervaring. “Bijvoorbeeld sinologen die al een tijd in het land hebben gezeten. We hebben nu onder meer een Kroaat, een Amerikaan en een Belg in China zitten.”
De problemen zijn voor alle bedrijven dezelfde. Een westerling vinden met voldoende Chinese ervaring is moeilijk. Het alternatief is een Chinese manager die affiniteit heeft met de westerse zakencultuur. Ook die zijn zeldzaam en het verloop is groot. De beste optie, volgens Guerin van Aspecto, is een Chinees met enkele jaren werkervaring in het Westen achter de rug. “Die mensen weten vaak niet eens hoeveel ze waard zijn.”
Rijk netwerk
Nederlandse managers die zich willen richten op een baan in China zijn kansloos zonder zich eerst te verdiepen in de taal en cultuur. Dan nog is het gezien het grote aanbod moeilijk. “Je zult aan je potentiële werkgever duidelijk moeten maken dat je iets bijzonders te bieden hebt,” aldus Doeringer van Hewitt. “Bijvoorbeeld specifieke industriekennis of vaardigheden. Of een rijk netwerk in een bepaalde hoek. Hoe moet je anders rechtvaardigen dat je drie keer zoveel gaat verdienen als de lokale kandidaten?”
Alles hangt volgens Elzinga van Aspecto van de motivatie en instelling van de kandidaat af. “Als je echt wilt zul je misschien genoegen moeten nemen met een laag beginsalaris. De eerste paar jaar moet je hard werken om je aan te passen en zoveel mogelijk te leren. Misschien spreek je tegen die tijd redelijk de taal. Je hebt bewezen dat je overweg kunt met de cultuur. Als je eenmaal zover bent, verandert de situatie drastisch. Op dat moment heb je enorme mogelijkheden in China.”
Een topbaan in China?
Wat moet u doen om die topjob in China te bemachtigen?
Cursus Chinees
Als u het geluk aan uw kant heeft, werkt u bij een multinational met een toenemend aantal vestigingen in China, bent u bovendien jong en goed opgeleid. Het enige wat u hoeft te doen is zorgen dat het buitenlandbureau van uw bedrijf op de hoogte is van uw brandende ambitie. Ondersteun dit door een begin te maken met een cursus Chinees en het lezen van de onvermijdelijke literatuur, bijvoorbeeld China Handboek 2006 (ExpatPlus Media) of De essentie van China (uitgeverij Coutinho). Uw voordeel: het bedrijf waar u werkt zorgt voor training, betaalt de verhuiskosten en verzorgt (vaak) de ondersteuning ter plekke.
Vastberaden
Minder fortuinlijken zullen eigen initiatief moeten tonen. De werkgevers in China zitten niet op u te wachten, zeker niet als u nog geen of weinig affiniteit met het land hebt. Daar moet u dus wat aan doen. Een sinologieopleiding is een mogelijkheid, die zou in de toekomst meer waard kunnen zijn dan een mba! U moet uw toekomstige baas in China overtuigen van uw vastberadenheid – niet alleen dat u in staat zult zijn om u de taal en cultuur eigen te maken maar ook dat u overeind zult blijven in de weerbarstige Chinese zakencultuur.
Op reis
Veruit het beste wat u kunt doen is zelf een tijd in China rondlopen om de cultuur op te snuiven en relaties aan te knopen. Studenten met een uitwisselingsbeurs en backpackers blijven vaak hangen en rollen zo van het ene baantje in het andere. Lastig als u inmiddels vrouw, kind en hypotheek heeft. Toch is het raadzaam om elke gelegenheid die zich voordoet om naar China te gaan, aan te grijpen. In de vele expatnetwerken in Beijing en Shanghai komen de mensen die beter dan wie ook de weg weten in het land. Eén telefoonnummer kan soms meer waard zijn dan het meest indrukwekkende diploma.
Headhunters
Vergeet niet om uw cv achter te laten bij de talloze headhunters en hr-consultants die zich op China richten. China is de afgelopen jaren ‘ontdekt’ door hr-adviesbedrijven die er met gezwinde spoed kantoren hebben geopend, aangelokt door de problemen van bedrijven om gekwalificeerde managers en professionals te vinden (en het hoge verloop op de arbeidsmarkt). Er zijn ook gespecialiseerde websites met vacatures, zoals geledraak.nl en search-bank.com.
Zelf aan de slag
Als het allemaal mislukt kunt u ook nog zelf een bedrijf beginnen dat zakendoet met China. Schroevendraaiers importeren, zeldzame planten kweken in de warme provincie Guangdong, advies verlenen en trainingen geven op het gebied van poldermanagement: de mogelijkheden zijn oneindig. Chinezen zijn ondernemend, dus het moet niet moeilijk zijn om een lokale partner te vinden. De hindernissen zijn groter, maar de mogelijke opbrengsten eindeloos veel mooier dan die van de ‘gewone’ expat.
