Zelfsturing is dood

Thuiszorgorganisatie Cordaan stopt met zelfsturing, schreef Trouw vorige maand. Ook de Rotterdamse thuiszorgorganisatie Laurens was al eerder gestopt met zelfsturing. ‘Wie volgt?’ vroeg Trouw. Misschien wel een terechte vraag. 

Ik trek alvast mijn conclusie: zelfsturing is dood.

Dus laten we haar bij deze begraven. 

Even een zijweg

Mijn werk bestaat uit directie en managers helpen te veranderen in mindset om vrijer om te gaan met hun collega’s, waardoor er meer besluitkracht bij de werknemers komt en de werknemers meer doen wat ze leuk en belangrijk vinden. Zodat ze hopelijk floreren en daarmee de klanten beter bedienen of het uiteindelijke doel beter kunnen nastreven.

Ik kom uit een bedrijf waar collega’s elkaars salaris bepalen, elkaar ontslaan, er geen vast management is, ze alle besluiten zelf maken en nog veel meer. 

Jij predikt dus zelfsturing en je zegt: ‘zelfsturing is dood’?

Ja!

Een genuanceerde begrafenis

De voorbeelden die Trouw naar voren haalt laten gedeeltelijk doorschemeren waar het echt om draait als we het over zelfsturing hebben. De voornaamste reden dat zelfsturing faalt in dergelijke organisaties, is omdat ze het woord gebruiken om iets te beschrijven wat nooit gaat werken. Wanneer je zelfsturing ziet als een proces waarmee je de manager verwijdert en er geen enkele leidinggevende in teams aanwezig is, dan ben je veel te licht, of zwart-wit aan het denken. En kan het alleen maar verkeerd aflopen.

Het grappige is dat ze de daadwerkelijke besluitvorming van grote zaken niet eens hebben overgedragen aan de teams. In essentie heeft er dus helemaal geen zelf…sturing plaatsgevonden. Ze hebben een manager uit het team getrokken om de ontzorgende taken over te dragen aan het team zelf, maar legde beslissingskracht een level hoger, verder van het team vandaan. Dah gaat nie werken nie.

Maar we zien het vaker. Het woord zelfsturing wordt te pas en te onpas gebruikt. En iedereen heeft er een mening over. You either hate it or you love it. Maar de nuances van zelfsturing en waar de kernprincipes van zelfsturing echt over zouden moeten gaan zouden dergelijke haat-liefde reacties niet kunnen ontlokken. Maar op dit moment heeft het een enorm negatieve connotatie. Een buzzword. Een gimmick. Een startup-hype. Totaal niet praktisch. En zoals een organisatie als Cordaan demonstreert gedoemd te falen. 

We kunnen dan twee dingen met het woord doen. De subjectieve gevoelens omtrent zelfsturing proberen te keren met een wedergeboorte. Of het woord voor altijd begraven. 

In beide gevallen is het nu tijd voor de begrafenis. Daarna zien we dan wel weer. 

Mijn persoonlijke afkeer

De negativiteit omtrent zelfsturing helpt niet. Het is een hokjeswoord geworden voor alles wat ook maar enigszins anders georganiseerd is. Net als bij ‘organisatieveranderingen’ stuit je vrij snel op enorme weerstand wanneer het ook maar gefluisterd wordt. Veelal door angst voor het onbekende. Want zelfsturing is alles behalve duidelijk en omrand. 

De beste aanpak van elke organisatieverandering is door het te doen en het niet te benoemen als een ‘organisatieverandering’ (en nee, ook niet een ontwikkeltraject of een ander naampje te geven). Achteraf kun je dan terugkijken en zien dat er veel veranderd is. Datzelfde geldt voor zelfsturing. Je doet het en op een punt zullen andere mensen zeggen: ‘wow, jullie zijn zelfsturend zeg’. 

Wat heb jij hieraan als startup of scaleup?

Als je nadenkt over ‘zelfsturing’, weet dan dat het woordje geen recht doet aan wat het in zou moeten houden.

Wil je die richting op, dan is er een veel genuanceerdere laag waar het echt om draait, wat voor dit blog te uitgebreid is om door te nemen. Maar weet dat management weghalen om dan stuurloos te zijn, niet goed is. En dat de meeste collega’s een leider nodig hebben. Het hoeft alleen niet altijd dezelfde persoon te zijn. Het hoeft dus ook niet eens de oprichter, directeur of aandeelhouder te zijn.

Weet ook dat het gaat om de intentie waarmee je het doet. Een andere manier van organiseren biedt geen garanties voor financiële doeleinden. Cordaan zag bij Buurtzorg dat het goedkoper kon en ging met die intentie de wedstrijd met Buurtzorg aan. Maar Buurtzorg speelt een volledig ander spel. Het gaat Jos de Blok uiteindelijk niet om ‘zelfsturing’, maar om de verpleegster en de patiënt. Met deze manier van organiseren denkt hij ze beter te kunnen bedienen. Schaakmat. 

Dus laten we bij deze stoppen met het je-weet-wel woord op te schrijven, uit te spreken en op bepaalde organisatieprocessen of veranderingen te plakken. En in plaats daarvan simpelweg het floreren van klanten en collega’s proberen te faciliteren en na te streven. 

Lees ook:
Weg met het functioneringsgesprek: zo doe je een Collega Meting
Collega’s die elkaars salaris bepalen, zo doet dit bedrijf het in de praktijk