Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

Waarom de gorilla in ons het stuur soms even overneemt

Als je boos bent, kun je gaan schreeuwen. Als je teleurgesteld bent, kun je steken onder water gaan uitdelen. Hoe komt het dat je in je emotie dingen doet die je normaal nooit zou doen? MT-columnist Rudi Francken is burn-outcoach. In deze column beschrijft hij hoe je brein werkt als het op emotie aankomt en waarom je soms even de controle kwijtraakt.

Als je boos bent, kun je gaan schreeuwen. Als je teleurgesteld bent, kun je steken onder water uitdelen. Hoe komt het nu dat je in je emotie dingen doet die je normaal nooit zou doen? MT-columnist Rudi Francken is breinexpert. In deze column beschrijft hij hoe je brein werkt als het op emotie aankomt.
Foto: Getty

Vol woede druk je op de verzendknop. Dat heb je maar eens goed gezegd. Wat denkt hij wel niet. Zomaar die deadline veranderen zonder mij te raadplegen. Het is hier dan ook altijd hetzelfde: ‘men doet maar, men houdt geen rekening met het feit dat ik het ook aan mijn mensen moet verkopen’. Een half uurtje later kom je echter tot het besef dat je beter even had kunnen wachten voordat je op de verzendknop drukte. Had je niet beter ‘machtswellustelling’ en ‘onbekwaam’ weg kunnen laten uit de mail?

Iedereen heeft wel eens zo’n soort situatie meegemaakt. Na de feiten, welke dat dan ook zijn, komen we tot rust en beseffen we dat we het toch beter anders aan hadden kunnen pakken. Maar wie is de persoon die het dan even overneemt? Was ik dat? Nee toch, dat zou ik nooit zeggen of schrijven? Ben ik misschien paranoïde?

Nee hoor, maak je geen zorgen. Het is heel normaal en het overkomt iedereen. Om dit goed te begrijpen is het raadzaam even naar de evolutie van ons brein te kijken en te ontdekken dat er als het ware twee dirigenten zijn die het orkest leiden. Ze hebben allebei goede bedoelingen, maar hebben elk hun eigen strategie om ons gedrag te beïnvloeden. Méér nog, er heerst best wel een machtsstrijd tussen deze dirigenten. De éne dirigent is er namelijk er al miljoenen jaren langer dan de andere en wil de macht niet afgeven.

Ons brein in evolutionair perspectief

Ons huidige brein is de som van een evolutie van honderden miljoenen jaren. De basis van ons brein noemen we wel eens het instinctieve of reptielenbrein, verwijzend naar de periode van het ontstaan van de reptielen, om deze stap wat tijdsperspectief te geven (we spreken hier over 500 miljoen jaar geleden). Enkele honderden miljoenen jaren later, zo’n 250 miljoen jaar geleden, ontstond het zoogdierenbrein, oftewel het limbische brein. Dit oudere brein, ons instinctieve brein, is nog steeds bijzonder actief en bepaalt nog het merendeel van onze reacties en gedragingen.

Reptielenbrein

Het instinctieve brein, het deel van het brein dat het diepst ligt en het meest essentieel is geweest voor ons bestaan, regelt onze automatische functies (ademhaling, hartslag, slaap,…) en neemt ons over als ons leven in gevaar is. Die oeroude instincten zorgen ervoor dat we zonder het te beseffen vluchten uit dat brandende huis of net op het nippertje aan het stuur draaien om een tegenligger te vermijden. Maar soms leidt het ook tot een gevecht of een totale blokkering (de zogenaamde Fight, Flight en Freeze respons). Dit gedeelte van het brein is volop actief vanaf je geboorte.

Limbische brein

In het oudere limbische brein, oftewel paleolimbisch brein, gaat het om hiërarchie en macht. We leefden in groepen en een hiërarchie was belangrijk om als groep te overleven. De hiërarchie bepaalde eveneens de pikorde. Sommige van de dieren zijn de leiders en anderen nemen een eerder onderdanige houding aan. Hoe we met vertrouwen omgaan vindt eveneens zijn oorsprong in dit brein: leefden we graag in het centrum of liever aan de rand van de kudde?

In het nieuwere limbische brein, het neolimbische brein, gaat het dan weer om emoties (dit wordt ook wel eens het emotionele brein genoemd). Elk van onze handelingen, vanaf onze geboorte, worden door dit brein ‘geregistreerd’, inclusief je emoties. Een soortgelijke situatie die we jaren later meemaken maakt de eerdere ervaringen levendig en onze emoties maken dat we op een bepaalde manier reageren. Volgens bepaalde wetenschappers krijgen ook onze temperamenten al op heel jonge leeftijd vorm in dit neolimbische brein.

Onbewuste invloed

Samengevat kunnen we stellen dat deze drie systemen, alhoewel heel oud, nog zeer actief zijn. Ze sturen voor een groot gedeelte onze emoties en ons gedrag, zij het op een onbewuste en instinctieve manier. Het is onze automatische modus, het dier in ons, de stimulus die automatisch wordt gevolgd door een specifieke respons. De gorilla in ons, doch een gorilla met goede intenties: overleven, vluchten voor gevaar, onze positie handhaven en ons beschermen voor teleurstellingen en vernederingen. 

Grappig toch, hoe dit eeuwenoude brein nog steeds actief is in deze moderne tijd? Denk maar even aan de boeiende communicatie tussen Donald Trump en zijn Noord-Koreaanse collega Kim Jong-un. Of recenter nog, hoe Trump zich verdedigde bij de lancering van het boek ‘Fire and Fury’.

Maar de vraag is: is dit ook voor jou herkenbaar? Neemt jouw gorilla ook nog regelmatig het stuur van je over?

Over de auteur: Rudi Francken startte in 2001 zijn eigen organisatie, na een verschillende management- en directiefuncties bij onder andere Nike, Regus en Randstad. Samen met het team van Mind your Brain gelooft hij erin dat ons brein niet kan volgen in deze drukke, 24/7 maatschappij, met de nodige langdurig zieken tot gevolg. Het is zijn missie om organisaties bij te staan om de veerkracht van hun medewerkers te verbeteren en een beleid te implementeren om burn-out tegen te gaan.