Macht werkt geestverruimend

Mensen met macht nemen de wereld anders waar dan mensen zonder macht. Machtige mensen zien grotere verbanden, diepere gronden, abstractere relaties, en ze zijn beter in het scheiden van kaf en koren dan mensen zonder macht. Machtige mensen zien geen individuele bomen, maar het hele bos.

 

Natuurlijk, hoor ik u nu denken, mensen met macht krijgen die macht niet zomaar. Een minister, ceo, of president is niet op een volstrekt willekeurige manier op zijn of haar positie terechtgekomen. Dat mensen met veel macht meestal over speciale eigenschappen beschikken, is dus geen verrassing. Er zijn uitzonderingen (om de een of andere reden komt de vorige Amerikaanse president nu in me op), maar mensen met macht zullen haar op basis van hun gedrag en karakter wel verdienen.

Zo simpel is het niet. Mensen die tijdelijk meer of minder macht hebben, zelfs op willekeurige gronden, veranderen. Onderzoek laat zien dat wanneer je studenten in een experiment veel of juist weinig macht geeft (bijvoorbeeld door twee studenten een gokspel te laten doen waarbij een van de twee de winst of het verlies van beiden mag bepalen), de student met macht automatisch abstracter en meer gestructureerd gaat denken. Als je studenten een serie van drie woorden laat zien – geit, pas, groen – en vraagt of ze aan elkaar gerelateerd zijn (dat zijn ze, ze zijn alledrie geassocieerd met het woord ‘berg'), dan zien studenten met macht de relatie beter.

Om dit soort veranderingen te bewerkstelligen hoeven mensen niet eens echt meer of minder macht te krijgen. Ook als je proefpersonen terug laat denken aan een moment in hun leven waarop ze veel of juist weinig macht hadden, gaan ze zich al anders gedragen. Stel je voor, je moet een beslissing nemen waarbij je een afweging moet maken tussen de wenselijkheid van een uitkomst en de haalbaarheid hiervan. Je moet kiezen tussen een strategie voor je bedrijf met zeer wenselijke gevolgen die wellicht niet helemaal haalbaar zijn (een omzetstijging van 50 procent), en een strategie die haalbaar is maar minder wenselijk (een omzetstijging van 5 procent). Als je net gedacht heb aan een periode in je leven waarin je weinig macht had kies je waarschijnlijk voor 5 procent. Heb je nagedacht over een periode met veel macht, dan kies je voor de veel ambitieuzere 50 procent.

Het gaat nog verder. Macht beïnvloedt de capaciteit van het werkgeheugen. Weinig macht verkleint de capaciteit, terwijl macht de capaciteit lijkt te vergroten. Het werkgeheugen helpt bij het onderdrukken van irrelevant en ongewenst gedrag en uiteraard is dit functioneel. Het betekent dat mensen die om wat voor reden dan ook meer macht krijgen, ook automatisch een beetje beter toegerust zijn om die macht goed uit te oefenen. Maakt u binnenkort promotie naar een functie met meer macht en verantwoordelijkheid en bent u daar – naast blij en trots uiteraard – ook een beetje onzeker over? Maakt u niet druk, uw psychologisch systeem zal u helpen.

Ap Dijksterhuis is hoogleraar psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en mededirecteur van adviesbureau Dijksterhuis & van Baaren.