Geen producten in de winkelwagen.
We hebben er allemaal wel eens mee te maken: een streberige baas. Een leidinggevende die vooruit wil komen en daar alles voor doet. En hoe hoger je in de hiërarchie rondkijkt, hoe meer ze er lijken rond te lopen. Dat is ook zo, zegt neuropsycholoog Ian Robertson. Hij deed onderzoek naar de impact van macht en succes op je hersenen en ontdekte dat wanneer je eenmaal leider bent, je het risico loopt in een vicieuze cirkel terecht te komen.
Als je macht krijgt, dan handel je namelijk niet alleen doelgerichter, maar krijg je ook een tunnelvisie, word je egocentrisch, neem je de visie van anderen minder serieus en krijg je oogkleppen op. Tegelijkertijd neemt je ambitie en concentratie toe en vergroot je de kans op winnen. Daarmee neemt je macht – met de bijbehorende effecten – weer verder toe.
P- vs S-macht
Robertson maakt onderscheid in twee soorten machtsbehoeften: p-macht of s-macht. P(persoonlijke) macht gaat over je behoefte om te winnen. Je zoekt status en macht als bescherming van je identiteit. Je wilt dominantie, het is of-of en schrikt niet terug van een flinke escalatie meer of minder. Bij S(sociale) macht wil je een bepaald doel voor de groep als totaal bereiken. En die S-macht kan p-macht beperken.
Impact op de organisatie
Mensen hebben over het algemeen behoefte aan een doelgerichte leider. Dergelijke leiders houden je scherp en geven het vertrouwen dat het doel wordt bereikt. Maar er moet wel een balans zijn; de ideale leider is gedreven door een combinatie van p- én s-macht. Als de behoefte aan p-macht bij de leider te ver doorschiet en er onvoldoende tegenwicht in de organisatie is, dan gaat het mis.
Mensen in een organisatie vormen gezamenlijk een systeem, dat de drie systeemwetten van insluiting, ordening en uitwisseling op orde wil houden. Je kunt je misschien wel voorstellen dat die streberige baas of machtsbeluste leider de ordening van een systeem flink in de war kan brengen. Hij zal bijvoorbeeld jouw ervaring en die van je teamgenoten wegvegen. Of doen alsof dat goede idee van je collega zijn eigen geniale ingeving is, om zo als winnaar uit de bus te komen. Als dat structureel gebeurt, dan zal het systeem gaan piepen en kraken. Dat kan zich op allerlei manieren uiten, zoals een relatief hoog ziekteverzuim, verloop, of, zo ontdekten Pearce en Manz, een hogere kans op Corporate Social Ir-responsibility. Dat willen we natuurlijk voorkomen. Dus hoe ga je om met een streber? Machtsbeluste leidinggevenden zijn niet de meest eenvoudige mensen om mee om te gaan. Vier tips.
#1 Houd vertrouwen in jezelf
Succes is niet aangeboren maar komt na vele uren oefenen, experimenteren en leren. Daar heb je intrinsieke motivatie voor nodig plus de overtuiging dat je kunt ontwikkelen en groeien. Zet voor jezelf geen grote maar haalbare doelen, en werk stapsgewijs aan je eigen ontwikkeling en groei.
#2 Ga voor gezamenlijke winst
Misschien werk je in een organisatie waar (hoge) individuele bonussen worden uitgedeeld. Voor de streber is dat wellicht een motivatie. Maar weet: hoe liever je wilt winnen, hoe groter de kans dat je verliest. Het is hetzelfde als een tenniswedstrijd: als je 15-40 achterstaat en je moet serveren op matchpoint, dan is de kans dat je uitslaat groot.
Laat de leidinggevende van je baas zien dat hoge bonussen geen zin hebben. Of benadruk in een gesprek met je baas het belang van gezamenlijke winst en laat hem zien hoe hij daarvan voordeel kan hebben.
#3 Streef naar empowerment
Laat de voordelen van empowerment voor de organisatie zien: empowerment geeft mensen een gevoel van controle. Daarmee word je slimmer, doelgerichter, gelukkiger en initiatiefrijker. Dat kan voor de p-machtbeluste leider in eerste instantie een bedreiging zij: straks krijgen jullie meer macht en hij minder. Laat hem daarom zien dat jullie als team zo beter gaan presteren en dat dat voor hem als leidinggevende alleen maar een voordeel kan zijn.
#4 En… kijk uit voor de pestkop!
Een incompetente leider of onzekere manager wordt een pestkop. Dat zit zo: als iemand het vermoeden heeft dat hij als leider tekort schiet, dan krijgt hij het ongemakkelijke gevoel dat zijn ego door mislukking of publieke vernedering een deuk gaat oplopen. Zijn brein zorgt er vervolgens voor dat het interne conflict tussen ‘je zit op een hoge functie’ en ‘je kunt het niet’ wordt op gelost en dat die twee in balans komen. En dat kan maar op één manier: door zichzelf ervan te overtuigen dat hij terecht op die plek zit, omdat de mensen in de organisatie knulliger, suffer en incompetenter zijn dan hij. Ofwel: cognitieve dissonantie.
Wanneer jij laat merken dat je slimmer en sterker bent dan je baas, dan ben je een bedreiging en nog aantrekkelijker als slachtoffer. Ga daarom de strijd niet aan en help je leidinggevende competenter worden.
Laat je niet afschrikken door die streber. En herken je bij het lezen meer kenmerken van die streber dan je lief is? Check voor de zekerheid aan je vrienden of een coach of de macht je naar het hoofd is gestegen.
