Hoe je de wedstrijd kunt winnen – door geen oorlogje meer te spelen

Marry de Gaay Fortman, advocaat-partner bij Houthoff en voorzitter van Topvrouwen.nl is op een missie naar een samenleving waarin gelijkwaardigheid de normaalste zaak van de wereld is. Om principiële redenen én omdat het bedrijfseconomisch hard nodig is: ‘Om echt toekomstbestendig te zijn moeten bedrijven al het talent omarmen dat ze kunnen vinden’. Ze schreef het boek Verdrink nooit een dooie eend over haar missie, ervaringen en het leven aan de top.

Werken aan een gezonde cultuur

Ondanks goede voornemens halen we het streefcijfer van 30% vrouwen in de top bij lange na niet. Meestal kiezen leiders – vaak blanke mannen van middelbare leeftijd – voor kandidaten die op hen lijken. Zo houdt het systeem zichzelf in stand. Hoe verander je dat?

De cultuur van een organisatie werkt als referentiekader voor je eigen handelen en dat van je collega’s. Een gezonde cultuur helpt om misstanden te voorkomen: ‘zo doen we dat hier’. Bij Uber ging het juist mis door een ongezonde cultuur. Managers vielen vrouwen lastig, discrimineerden en namen klachten over seksuele intimidatie niet serieus. Pas nadat de onthullingen van programmeur Susan Fowler wereldwijd rondgingen stelde de directie een onderzoek in.

Meer organisaties hebben in meer of mindere mate een ongezonde cultuur. We kennen allemaal wel voorbeelden van teamleden die op de man spelen of een meningsverschil persoonlijk maken. Op zich niet zo raar, zegt De Gaay Fortman: zet een paar ambitieuze mensen bij elkaar, in een wereld waar het om (veel) geld draait, en je krijgt dit gedrag. Het vraagt persoonlijkheid om je eigen koers te varen en te blijven werken aan een gezonde cultuur. Een cultuur waarin mensen van uiteenlopende pluimage naar elkaar toe bewegen, waar openheid is en mensen aanspreekbaar zijn op hun gedrag.

Stop met oorlogje voeren

In verschillende hoofdstukken werkt De Gaay Fortman uit hoe je op zo’n manier kunt werken, met als basis de ‘Getting to Yes’-methode van William Ury en Roger Fisher. De kern van die methode? Focus niet op standpunten maar op achterliggende belangen en zoek naar oplossingen waarvan beide partijen kunnen profiteren. Die basishouding ‘zingt’ door de uitgangspunten van De Gaay Fortman heen – uitgangspunten waarmee je meer voor elkaar krijgt dan met oorlogje voeren. Ik geef je een paar voorbeelden.

#1 Neem het niet persoonlijk

Als je naar de top wilt, dan krijg je te maken met mensen die het je moeilijk maken. Bijvoorbeeld omdat iemand jou ziet als bedreiging voor zijn eigen loopbaan. Of hij is bang dat jij – omdat je anders bent dan de anderen in het team – de veilige ons-kent-ons-sfeer in gevaar brengt. Daardoor gaat de  aandacht niet meer naar het behalen van een gezamenlijk doel maar naar negativiteit.

Het probleem is: alles dat je aandacht geeft groeit. Daarom, zegt De Gaay Fortman, ‘moet je dit gedrag charmant pareren. Neem het niet persoonlijk, maar zie het als zwakheid en onzekerheid van de tegenpartij.’

#2 Verdrink geen dooie eend

“Een dooie eend’ is een situatie waarin je het gezamenlijke doel uit het oog verliest, of waarin iemand het onderspit delft. Het werkt dan contraproductief om die eend veel aandacht te geven. Beter om te richten op het gezamenlijke doel.

#3 Struikel niet over je lange tenen

Op weg naar de top kom je veel ego’s tegen. Mensen laten zich gelden ten koste van een ander, om zichzelf op de voorgrond te plaatsen: ‘Kijk mij toch eens slim zijn!”. Ben jij een keer het slachtoffer? Bedenk je dan dat niet om jou gaat, maar om de uitdager zelf. Geef geen lik-op-stuk-reactie. Als je dat wel doet, dan zal de uitdager doorgaan. De Gaay Fortman: “Het is als een muggenbult waarvan je weet dat je er beter af kunt blijven omdat de jeuk erger zal worden’.

Zo geeft De Gaay Fortman meer tips hoe we de cultuuromslag binnen organisaties voor elkaar kunnen krijgen. Mannen roept ze op om helder te denken en niet langer bang te zijn om de macht te delen. Vrouwen moedigt ze aan om kansen te pakken en ruimte te claimen. Dat het op weg naar de top niet altijd makkelijk is, laat ze zien met een paar persoonlijke voorbeelden.

Wil je een voorproefje? Lees dan de voorpublicatie.