Geen producten in je winkelwagen.
Onder dekking van politici veranderden bouwers en banken de woningmarkt in een piramidespel. Waar vinden we onafhankelijke bestuurders?
Het parlementair onderzoek naar de prijsvorming op de huizenmarkt krijgt vaart. De Kamer gaat openbaar horen om te begrijpen waarom de huizenprijzen zo stegen. En, nu de woningmarkt de molensteen is om de nek van de Nederlandse economie, te begrijpen waarom de prijzen maar blijven dalen. Het einde is nog niet in zicht. Volgens The Economist is er sprake van een overwaardering van rond de 33 procent. De huizenmarkt dwarsboomt het herstel van de Nederlandse economie nog jaren.
Iedereen profiteerde
Eigenlijk is de oorzaak simpel. De schaarste werd gecreëerd en in stand gehouden door een overheid die maar mondjesmaat bouwvergunningen verstrekte én die tegelijkertijd de vraag stimuleerde. Stimuleren in een schaarse markt is het recept voor ellende en ligt aan de basis van elke zeepbel van historische proporties. Natuurlijk krijgen alle usual supsects in het onderzoek de mogelijkheid hun straatje schoon te vegen, hun deel van het profijt te bagatelliseren. Bouwers, banken, lokale overheden, makelaars, financieel adviseurs en verzekeraars. Allemaal krijgen ze een deel van de schuld toegeschoven. En allemaal incasseerden ze een deel van de winst.
Prikkels
Zij werden er beter van. En wij, de huizenbezitters van nu, betalen de rekening. Destijds werden we in de luren gelegd door adviseurs, politici en banken die ons intraveneus en onophoudelijk prikkels om meer te lenen toe dienden. Koop! en betaal alleen de rente, zeiden de banken. Of beter nog koop! En betaal maar de helft, toepte de belastingdienst. De komende jaren staan de hypotheken onder water en zitten we op de blaren.
Transfer van belastinggeld
De vraag die overblijft en naar ik vrees niet in het onderzoek wordt gesteld is veel belangrijker: hoe bestaat het dat politici die het nationaal belang horen te definiëren en te dienen de basiswetten van de economie zo tartten? Wie besloot om op een markt waar schaarste heerst, de vraag blijvend te stimuleren? Het gevoerde beleid was een transfer van belastinggeld naar de winst en verliesrekeningen van bouwers, banken, adviseurs, notarissen en andere krabbelaars.
Bouw Financieel Complex
Zo’n transfer is geen toeval, geen misser en zelfs geen domheid. Zo’n miljardentransfer is opzet. En dat wijst op het bestaan van een ‘Bouw Financieel Complex’. Het lijkt erg op het Militair Industrieel Complex dat zo populair is bij complotdenkers. Een ongezonde liaison tussen industrie en delen van de overheid en politici. In de Nederlandse polder zijn het de bouwers en de banken die hun eigen politici in de zak hebben en samen rommelen ze een natie het ravijn in. Ze bestaan, die mannen die in de film in de schaduw opereren.
Brinkman en Staal
We weten wie het zijn. Ik denk aan een Elco Brinkman, huidig CDA-voorzitter in de Senaat, prominent, kampioen bijbaantjes en als professioneel belangenverstrengelaar het gezicht van de machtige bouwlobby Bouwend Nederland. Ik denk aan Boele Staal van D66, die in de SER politici ‘adviseert’ over het te voeren beleid en die als baas van de lobbyclub van banken het gezicht van het financieel deel van het complex is.
Alles met iedereen
Zij zijn de gezichten, maar de verwevenheid is ook institutioneel: Het VNO-NCW dat de bouwsector in de schatkist liet graaien door huispartij VVD het taboe op de hypotheekrenteaftrek te laten verdedigen. De vakbonden die op hun beurt een graantje meepikten en daarmee de leden tevreden stelden. Ik denk aan de sector die zijn eigen wetenschappelijke onderzoeksbureaus liet onderzoeken en concludeerde dat het een eeuwigdurend festijn zou zijn. Ik denk aan de universiteiten die maar wat graag de onderzoeken financierden uit de overwinsten van de bouwbedrijven.
Machers
Ik denk ook aan Friso de Zeeuw, PVDA, voormalig gedeputeerde in Noord Holland, hoogleraar gebiedsontwikkeling, directeur nieuwe markten bij Bouwfonds (van de Rabobank) en grossierend in bijbaantjes op het snijvlak van politiek, bouw en financiering. En naast hem zijn er nog een paar honderd bestuurlijke ritselaars, die Nederland het moeras in leiden.
Onafhankelijk
Dit is een veel hardnekkiger probleem dan de ingestorte huizenmarkt. De verwevenheid tussen politiek en deze machers is volledig en grotendeels onzichtbaar. Zolang Kamerleden niet werkelijk onafhankelijk durven of kunnen zijn, zolang zij niet zonder last of ruggenspraak (zoals in de grondwet staat) hun werk doen, zie ik niet hoe dit soort enorme overheidsgesteunde zeepbellen kunnen worden voorkomen.
Lees ook eerdere columns van Arjan Zweers:
