Wie is gevoelig voor stress?

Stress is lang niet altijd onaangenaam, het maakt ons bijvoorbeeld alert. Maar wanneer schieten we door?

Of we stressgevoelig zijn heeft veel te maken met hoe we zaken waarnemen. Waar sommige mensen stress ervaren, floreren anderen. Het idee dat de stressgevoelige medewerkers een mindere bijdrage zouden leveren, is onjuist. Stressgevoelens treden veelvuldig op bij medewerkers die meer dan gemiddeld plichtsgetrouw zijn.

Kwestie van mentaliteit?

Van hard werken is nog nooit iemand minder geworden, stelt de uit Amerika afkomstige directeur. Sinds zijn start hier in Nederland heeft hij zich verbaasd over een aantal zaken in ons bedrijfslandschap. Naast het ‘polderen’ met de ondernemingsraad, is hij bijna in verwarring geraakt van het geklaag over werkdruk. Voor hem is het allemaal een kwestie van mentaliteit. Die deugt hier niet, werk is de essentie van het bestaan, geen werk geen eten. Ik heb begrip voor zijn beleving. Misschien is de werkmentaliteit in Amerika samen te vatten als, ‘je leeft om te werken’ en is hier de teneur meer ‘je werkt om te leven’. Wat juist is? Ik geniet van mijn werk, maar besef ook dat voor velen de beleving van werk een andere is.

Welke mensen raken overbelast?

De verkeerde mentaliteitsopvatting is niet voorbehouden aan de Amerikaanse manager. Talloze Nederlandse collega’s delen minstens heimelijk zijn opvatting. Toch zou het goed zijn te proberen meer begrip te kunnen hebben voor de zogenoemde snel overbelaste medewerkers. Als we de ‘kantjes-eraf-lopers’ buiten beschouwing laten, dan wordt duidelijk dat de overbelaste collega’s veelal de plichtsgetrouwe en consciëntieuze medewerkers zijn. Zij koppelen loyaliteit en serieusheid aan een mindere draagkracht en relativeringsvermogen. Het zij zo, het zijn persoongebonden kenmerken, die zonder extra aandacht nauwelijks zullen veranderen. Waar werkgevers reuze content zijn met de plichtsgetrouwe en consciëntieuze aspecten van die medewerkers, kunnen zij zich maar moeilijk verplaatsen in de geringere daadkracht en spanningsgevoeligheid van hen.

Stress niet alleen tussen de oren

In de volksmond wordt vaak pas van stress gesproken als de spanning de stimuleringsdrempel duidelijk en gedurende langere tijd heeft overschreden. Toch is er veel vaker sprake van stress. Lang niet altijd onaangenaam. Telkens wanneer onze maximale aandacht gevraagd wordt, slaat het stresssysteem aan. Dat is uitstekend, zonder dit mechanisme zouden we het niet redden.

Maar als het stresssysteem zo geprikkeld is dat we ons voortdurend gespannen voelen, redden we het ook niet. In feite is stress een reeks van elkaar super snel opvolgende fysiologische reacties. Reacties die maken dat we alert zijn en korte tijd boven ons basisniveau kunnen presteren, ons minder kwetsbaar maken voor verwondingen, etc.
De stressreactie is naast goed ook altijd belastend. Stress vergt extra energie, die elders onttrokken wordt. Langdurig boven je kunnen opereren leidt door de vraag naar extra energie uiteindelijk tot uitputting.

De waarde die we ergens aan hechten

Of een gebeurtenis een reële of een vermeende dreiging voor ons is, heeft veel te maken met hoe we zaken waarnemen. Zo nemen we niet alleen objectief het rode stoplicht waar, dat ons gebiedt te wachten. Het wachten heeft ook effect op onze voornemens en intenties en kan zo spanning veroorzaken. ‘Ga ik de afspraak zo nog wel halen?’ Bij iemand die zichzelf graag ziet als stipt en consciëntieus, zal dit oponthoud een ander effect hebben dan bij iemand die zichzelf graag ziet als een flexibele improvisator. Veel stress ontstaat door de (negatieve) waarde die we aan een gebeurtenis hechten. Voor de improvisator is het wachten een prachtig moment te ontspannen, of geestelijk de laatste voorbereiding voor de afspraak te treffen.

Objectief of subjectief

Voor wie zichzelf graag presenteert als precies en punctueel kan het oponthoud juist ongezonde spanning leveren. “Verdorie, sta ik weer voor een stoplicht waar verder niemand op het kruispunt staat, deze stoplichten voegen niets anders toe dan oponthoud; zo haal ik mijn afspraak nooit op tijd; ik ga ook altijd te laat weg; dit moet ik toch eens anders gaan doen……”
Hier ontstaat stress door het voorval direct te koppelen aan de mogelijke consequenties met het meest negatief denkbare scenario. De subjectieve aspecten van het hier en nu hebben zo meer invloed op het bestaan dan objectief nodig zou zijn.

Een aaneengesloten reeks van kleine voor anderen onbetekenende gebeurtenissen kunnen de last voor de consciëntieuze medewerker langzaam en sluipend opvoeren. Voor de opgewekte en relativerende doener is het lastig om de beleefde werkdruk van de meer zwaarmoedige te kunnen begrijpen.

De rol van de leidinggevende

In weerwil van de populaire hersenonderzoeken, kunnen we wel wat veranderen. Als leidinggevende kan je een hulp zijn bij het helpen doorbreken van de denkprocessen van de relatief snel overbelaste medewerker. Leer jezelf de eerste spanningssignalen , zoals prikkelbaarheid en gehaastheid serieus te nemen en help de medewerker met het ordenen van de werkzaamheden en geef ruimte om prioriteiten te verleggen.  Overzicht, creëert mentale ruimte en levert de rust om met de juiste concentratie systematisch en doelgericht voort te werken.

Lees ook van Cees Schenk:

• Zondebokken afserveren helpt niet
  
• 3 wijze lessen uit de kindertijd
  
• Beheersende managers beperken medewerkers
  
• Krijg de mindset van een held