Werk-privé balans is een belastend concept

Werk en privé lopen steeds meer in elkaar over. Da's niet erg. Geef mensen vrijheid zelf te kiezen en het werk gaat erop vooruit.

Als er ooit al zoiets bestond als de werk-privé balans, dan is het inmiddels ridicuul en contraproductief om in die termen te denken. Het concept maakt dat we, zodra we werk wat als belastend ervaren, veronderstellen dat er onbalans is ontstaan. We moeten dan de grenzen bewaken en terug naar vaste werktijden, want dan komt het allemaal weer goed, is de veronderstelling binnen dit balans-concept.

Plezier kent geen balans

Werk wordt belastend als je er werkelijk geen plezier meer aan beleeft. Als dat zo is, dan moet je iets anders gaan doen, of kijken hoe je het huidige werk anders kunt invullen. Maar terugverlangen naar vaste werktijden en evenwicht tussen werk en privé gaat absoluut niet helpen om de gevoelde belasting te verminderen.

Ooit vond werk plaats op specifieke tijden in gebouwen die daarvoor ingericht waren. Dat beeld veroudert snel. De kans is groot dat je zelf het afgelopen weekeinde je werk e-mail nog controleerde. Daarnaast gaan bedrijven er voetstoots vanuit dat je altijd beschikbaar bent.

We willen het zelf

Kan dat allemaal zomaar, altijd maar beschikbaar moeten zijn voor je werkgever? Dat de werk-privé balans het laatste decennium totaal verstoord is geraakt, is de schuld van harteloze en eenzijdig geïnteresseerde managers. Ja, da's een eenvoudige verklaring, maar ook wat kortzichtig. De verschuiving van de waarden in de werkcultuur is veel complexer.

Zo lijken velen van ons er ook trots op om hard te moeten werken en te floreren bij een gevoel van onmisbaar te zijn. En velen van ons zijn nieuwsgierig en die nieuwsgierigheid wordt bevredigd door even snel in de mailbox te kijken en dan vast te stellen dat er weer nieuwe mail is. Dus kijken we graag de hele dag, en ook tijdens het weekeinde, in onze mailbox.

Compartimenteren

Ondanks de drastische veranderingen van de momenten waarop van ons een bijdrage gevraagd wordt en onze eigen behoefte om ons onmisbaar te voelen, blijven we in ons hoofd ons leven indelen volgens vaste scheidslijnen: werk versus persoonlijk leven. Dat is inmiddels net zo’n illusie geworden als de veronderstelling dat sommigen tijdens hun werk een heel ander mens zijn dan daarbuiten. We zijn veel meer bezig met werk dan de scherp afgebakende werktijden veronderstellen. Als je bijvoorbeeld met een probleem in je werk geconfronteerd wordt en tijdens het douchen schiet je een oplossing te binnen, dan zeg je niet: stop met denken, dit is een oplossing voor een werkprobleem, en ik zit nu in privétijd. Nadenken stopt nooit.

Leidinggeven

Er bestaat een redelijk stevige kloof tussen wat in de wetenschap bekend is over motivatie van werknemers en de wijze waarop de meesten van hen leiding krijgen. Neem de mate waarin medewerkers zelf controle kunnen uitoefenen op wanneer en waar ze gaan werken. Leidinggevenden denken dat als zij hun medewerkers te veel ruimte geven voor zelfinvulling van hun taakopdracht, die  daar misbruik van zullen maken. Streng toezicht en scherpe afspraken zijn noodzakelijk, is de premisse.

Ruimte motiveert

Het tegendeel is waar. Medewerkers de ruimte bieden om hun eigen werktijden te laten bepalen, zodat zij hun werk flexibel in kunnen vullen, blijkt eerder te leiden tot méér dan tot minder inzet. Ook blijkt meer persoonlijke ruimte de kwaliteit van het werk ten goede te komen. Ook voelt men zich meer loyaal met het bedrijf.

Taak van leidinggevende

Een van de belangrijkste taken van leiding geven is dat je medewerkers helpt zelfstandig keuzes te maken en bijvoorbeeld de gegeven werktijden niet voetstoots te slikken. Natuurlijk gaat de leidinggevende taak verder, maar als je in staat bent om anderen te helpen zelf het heft in handen te nemen, dan wordt je eigen taak meer die van een stimulator dan van een controleur. Je moet dan natuurlijk wel zelf in staat zijn om je eigen vrijheid en ruimte te creëren, want als je het zelf niet kan, zal je anderen er nooit in kunnen stimuleren.

De nieuwe tijd

Het is niet het nieuwe werken dat vanzelf zijn intrede zal doen om velen de vrijheid te geven om naar bevind van zaken inzet te leveren. Het is de ruimte die medewerkers eerst moeten durven te nemen, willen ze de mogelijkheden van de nieuwe tijd optimaal kunnen benutten. Daar ligt een schone taak voor leidinggevenden: maak ze zelfstandig en je krijgt flexibele, betrokken medewerkers die werk van prima kwaliteit leveren.