Gelukkige medewerkers? Streef dan níet naar tevredenheid

Wanneer ervaren mensen optimaal geluk? Als ze de kans krijgen om actief te zijn, stelt Cees Schenk.

Mannen zijn gelukkiger dan vrouwen, bleek dit weekend uit onderzoek. Maar wat is geluk eigenlijk? Geluk kent vele omschrijvingen, of zelfs definities. De gemeenschappelijke noemer hierin is dat we spreken van geluk als er meer positieve dan negatieve gevoelens ervaren worden. De vraag is dan natuurlijk wat ervoor zorgt dat we ons gelukkig gaan voelen. Daarbij zijn er kort gezegd twee zienswijzen: de meer kwantitatieve en meer kwalitatieve variant. De kwantitatieve variant wordt ook wel aangeduid met hedonisme; het streven naar zoveel mogelijk genot en directe lustbevrediging.

Tevredenheid

Het hedonisme heeft in loop der tijd een wat minder positieve betekenis gekregen. Het behelst zoiets als: elke behoefte moet direct bevredigd kunnen worden, er mogen eigenlijk geen verplichtingen bestaan en het leven moet onafhankelijk van elke verantwoordelijkheid geleefd kunnen worden. Dit soort geluk maakt mensen tevreden. En dit soort tevredenheid maakt passief en afhankelijk. Zoiets als de spreuk die vroeger te vinden was op pijpenrekjes: ‘een tevreden roker is geen onruststoker’. Lekker met je rokertje op de bank, biertje erbij. en je geluk kan niet op.

Eudaimonie

De andere kant van geluk is de meer kwalitatieve variant, de variant die veronderstelt dat geluk en welzijn juist voortkomt uit actief zijn. Deze denkwijze, die we hier als eudaimonie omschrijven, veronderstelt dat echt geluk ontstaat door het streven naar zelfverwerkelijking en –ontplooiing. Een proces dat eigenlijk nooit tot een einde komt en altijd weer nieuwe vergezichten biedt. Deze interpretatie van de geluksleer zet niet het bezit en genot centraal, maar het realiseren van een zekere mate van autonomie, betekenisvolle zaken uitvoeren, ergens bij willen horen door voor anderen van betekenis te zijn, bekwaamheden ontwikkelen en ook jezelf leren accepteren zoals je bent.

Degelijk geluk is actief

Er is natuurlijk niet mis met plezier beleven en genot ervaren. Een leven leiden met zo min mogelijk tegenslag is fijn, maar zal op zichzelf niet meer zijn dan de afwezigheid van ellende. Het voegt feitelijk niets toe. En juist dat iets toevoegen, iets voor elkaar krijgen, het gevoel hebben voor anderen van betekenis te zijn, blijkt echte, degelijke gevoelens van geluk te bewerkstelligen. Je maakt dan gebruik van je eigen kwaliteiten en probeert die zelfs te versterken door actief en betrokken om te gaan met alles dat je tegenkomt in het leven.

Werk en geluk

Als aanhanger van deze meer actieve omschrijving van geluk, ben ik dan ook wars van het streven van bedrijven naar tevreden medewerkers.  Daag medewerkers uit, maakt het ze niet te makkelijk, zorg ervoor dat zij hun kwaliteiten en bekwaamheden moeten oprekken. Geef ze geen onmogelijke opdrachten (dat leidt tot averechtse effecten), maar sluit wel aan bij hetgeen iemand al kan en dan net even anders, of meer.

Iedereen oprekken, ook de leidinggevende

Een oriëntatie op dit eudaimonisch geluk vraagt leidinggevenden die ook hun eigen kwaliteiten oprekken. Zij moeten gaan leidinggeven vanuit interesse in mensen en niet vanuit de optiek van controleren en opjagen. Interesse in medewerkers levert de leidinggevende de juist informatie om samen met de medewerker diens takopdracht zo vorm te geven dat er voor iedereen de beste resultaten geboekt worden. Dus niet meer die functiebeschrijving hanteren waar vervolgens alle salesmanagers, productspecialisten, servicemonteurs aan moeten voldoen, maar juist met elkaar de functie vormgeven. De medewerkers worden zo aangesproken op datgeen waar ze goed in zijn en nog beter in willen worden. Daardoor zullen zij zich gelukkiger voelen en bijgevolg de best mogelijke resultaten behalen.

Angst

Ik hoor het u al zeggen: dat kan niet, dat is luchtfietserij van iemand aan de zijlijn. Maar geloof me, er zijn talloze voorbeelden van deze wijze van leidinggeven, waarbij het samen vormgeven van de baan – job crafting – tot positieve bedrijfsresultaten leidt. Maar dan is er altijd weer die angst voor zelfstandige medewerkers. 'Die gaan de ruimte voor zelfstandigheid natuurlijk gebruiken voor het ultieme nietsdoen.' Dat soort denken past echt in een simpele variant van het hedonistisch denken, dat veronderstelt dat de meeste mensen het optimale geluk zouden ervaren als ze de kans zouden krijgen om niets te doen. Maar mijn vraag is dan: geldt dat voor jezelf? Vast niet. Waarom zou die redenering voor anderen dan wel opgaan?

Foto via Flickr.com

Meer brein in bedrijf?

• Waarom de kip-zonder-kop zo gevaarlijk is
  
• Mensen beter laten presteren? Spreek ze aan op hun kwaliteiten
• Jezelf continu uitknijpen is een slechte investering
  
• Radicaal stoppen is meestal beter dan doormodderen
  
• Alle columns van Cees Schenk