Geen producten in de winkelwagen.
Als Nederland één topsector kent, is het wel die van de superjachten. Waarom zijn we hier eigenlijk zo goed in?
Met 1.200 medewerkers, twee werven én een architectenbureau is Feadship bepaald geen klein bedrijf te noemen. Toch leverde het vorig jaar maar drie producten af. Toegegeven: dat waren dan meteen wel drie héél grote. Zoals de Venus, het 78,25 meter lange superjacht van wijlen Steve Jobs, ter waarde van naar verluidt zo'n 140 miljoen dollar. In oktober 2012 kwam hij te water, het door Philippe Starck ontworpen schip, dat mede bestuurd wordt met 7 iMacs in de stuurhut.
Pittig prijskaartje
En dan was dit nog niet eens hors categorie voor Feadship. De drie jachten die het bedrijf vorig jaar opleverde, hadden een gemiddelde lengte van bijna 75 meter, ruim 32 meter langer dan het wereldwijde gemiddelde. Dat, gevoegd bij de 'wereldwijde topreputatie' die het bedrijf heeft, zorgt wel voor een pittig prijskaartje: een gemiddeld Nederlands superjacht kost 46,8 miljoen euro, ruim twee keer zoveel als het wereldgemiddelde.
Marktaandeel verdubbeld
Nederland is dan ook 'de absolute top als het gaat om de bouw van superjachten', zegt André Vink, directeur van de Hiswa, de Nederlandse branchevereniging voor ondernemers in de watersport. 'Nergens kunnen ze tippen aan het Nederlandse vakmanschap, vooral als het gaat om de bouw van luxe jachten op maat.'
Sinds vorig jaar is Nederland gerekend naar omzet zelfs de grootste jachtenbouwer ter wereld. Volgens de jaarlijkse Super Yachting Index werd in 2012 wereldwijd voor bijna 3,5 miljard euro verkocht aan zogenoemde superjachten, jachten van meer dan 30 meter. Die omzet lag ruim 10 procent lager dan een jaar eerder, en meer dan een derde onder de piek van 2008. Maar ons land deelt niet in die malaise: het Nederlandse marktaandeel verdubbelde ruimschoots van 12,3 procent in 2008 naar 26,8 vorig jaar.
Scheepsvakmanschap
Volgens Vink komt het succes van de Nederlandse jachtenbouwers deels omdat in Nederland als klein, relatief egalitair land maar weinig mensen zich zo'n boot kunnen veroorloven. 'Door het gebrek aan een grote thuismarkt was de Nederlandse sector een van de eerste die zich op de export richtte, al vanaf de jaren 70.'
Die internationale oriëntatie, gecombineerd met de vermaarde Nederlandse handelsgeest en het scheepsvakmanschap dat al sinds de VOC-tijd is opgebouwd, heeft de Nederlandse jachtbouw aan de top gebracht, stelt hij. En dan gaat het vooral om maatwerk. Voor jachten van minder dan 24 meter is massaproductie de norm. In die markt moet Nederland het stellen met een bescheiden marktaandeel van 1 procent. 'De Nederlandse werven moeten het niet hebben van de grote aantallen, maar van de kleine aantallen schepen op maat.'
Gevuld orderboek
Een bedrijf dat heel ver gaat in dit maatwerk is Royal Huisman, een in zeiljachten gespecialiseerd bedrijf, gevestigd in Vollenhove, Overijssel. De werf maakt zo weinig mogelijk gebruik van toeleveranciers, vertelt woordvoerder Jurjen van 't Verlaat. 'Zaken als motoren kopen we natuurlijk wel in, maar we hebben veel specialisten zelf in huis. Zo maken we hier niet alleen het casco, maar ontwikkelen we zelf ook onze software voor bijvoorbeeld de navigatie aan boord. We hebben zelfs onze eigen meubelmakerij. Zo kunnen we de kwaliteit het beste garanderen. En onze klanten vinden het vaak prachtig dat hun hele droomjacht op ambachtelijke wijze op één locatie tot werkelijkheid gemaakt wordt.'
Klinkt mooi, al is zo'n model in crisistijd natuurlijk wel risicovol: je kunt immers moeilijker in de kosten snijden en bent minder wendbaar. 'Daarom is het essentieel om ons orderboek gevuld te houden', benadrukt Van 't Verlaat. 'Maar sinds de crisis is dat gelukkig ook redelijk gelukt: op dit moment hebben we vier superjachten in aanbouw.'
Langere boten
De goede reputatie van de Nederlandse jachtenbouwers brengt echter ook complicaties met zich mee. Zo zijn jachten in de loop der tijd steeds langer geworden. De werven van de jachtenbouwers moeten daarom voortdurend worden verbouwd. 'Vaak komen klanten na een jaar of 5 à 10 weer bij ons terug', zegt Van 't Verlaat. 'Dan willen ze meestal een grotere boot, wat soms betekent dat de werf weer uitgebreid moet worden.' Royal Huisman moest ruim 10 jaar geleden zelfs speciaal een spiksplinternieuwe hal neerzetten voor de bouw van de Athena, met ruim 79 meter het grootste schip dat de werf ooit bouwde.
Herhaalklanten
Het aantal 'herhaalklanten' blijkt ook bij andere Nederlandse werven groot. 'Van de 9 jachten die we nu bouwen zijn er 2 voor herhaalklanten. Voor sommige klanten hebben we zelfs als 3 jachten gebouwd', zegt Mark Cavendish. De marketingdirecteur van Heesen Yachts uit Oss is niet bang dat de tweedehands jachten van deze klanten de markt verstoren. 'Om een superjacht te kunnen betalen, moet je een vermogen hebben van minimaal 250 miljoen dollar. Meer dan 14.000 mensen hebben dat geld, terwijl er wereldwijd nog maar zoín 1.000 superjachten zijn. Groeimogelijkheden genoeg dus.'
Veel diepgang
De nieuwe generatie superjachten is niet alleen groter, maar heeft (daardoor) ook meer diepgang. Dat is lastig voor superjachtbouwers die niet aan een grote waterweg zitten, zoals Royal Van Lent op Kaageiland (Zuid-Holland). 'Hun boten moeten via kanalen en meren naar Gouda, een reis van bijna 40 kilometer. Daar moeten ze door een sluis, waarna ze pas in diep water komen', vertelt Hiswa-directeur Vink. 'Die boten vertrekken vaak om 3 uur 's nachts, omdat ze de hele breedte van de kanalen onderweg innemen. En ze kunnen meestal pas bij Rotterdam worden afgebouwd, omdat ze anders te veel diepgang hebben. Nog grotere boten bouwen, van bijvoorbeeld 150 meter lang, kan daarom wel eens onmogelijk blijken.'
Bang dat de Nederlandse toppositie bedreigd wordt door bijvoorbeeld de sterk groeiende Aziatische jachtenbouwers, is Vink echter niet. Dat komt volgens hem vooral doordat het in de praktijk heel moeilijk is een werf te verplaatsen. 'Alles staat of valt met vakmanschap, en dit is een heel specialistisch vak. Je kunt dus wel een werf bouwen in Azië, maar dan moet je ook de kennis en kunde importeren.'
Russen willen spa's
Ook Farouk Nefzi, marketingdirecteur van Feadship, Nederlands grootste superjachtbouwer, ziet de kansen voor Nederland zonnig in. In Nederland zijn bijvoorbeeld veel specialistische lassers en technici voorhanden, ambachten die bij de familiewerven vaak zelfs nog van vader op zoon overgaan. Bovendien zitten de toeleveranciers voor de superjachtbouw hier redelijk geconcentreerd. 'Binnen een straal van 150 kilometer vinden we alles wat we nodig hebben', benadrukt Nefzi.
De groei van de Aziatische werven gaat dan ook vooral ten koste van Italië en Frankrijk, waar meer serieproductie plaatsvindt. Nederland en Duitsland lijken daarentegen te profiteren van de ontwikkeling naar steeds grotere en duurdere jachten, die deels wordt veroorzaakt door de vraag van 'nieuwe rijken' uit Rusland en het Midden-Oosten. 'Russen wensen bijvoorbeeld grotere zwembaden en spa's', zegt Nefzi.
Aston Martin
Inmiddels zijn er, volgens de Super Yachting Index, bijna evenveel Russische kopers van superjachten als Amerikanen. Het aantal Chinese eigenaren (inclusief Hongkong) blijft met minder dan 9 procent nog wat achter. In hoeverre Nederland kan profiteren van de klanten uit de opkomende markten, blijft wat onduidelijk. Farouk Nefzi noemt Azië 'tegenwoordig een belangrijke regio voor Feadship', maar wil niet kwijt hoeveel klanten er vandaan komen. Heesen Yachts heeft (nog) geen klanten uit Azië, maar vindt in Rusland inmiddels zijn belangrijkste markt. 'Onze jachten zijn heel snel, maar toch ook luxe. We noemen ze wel de Aston Martins onder de jachten', zegt marketingdirecteur Mark Cavendish. 'Russen voelen zich daardoor erg aangetrokken. Met een gemiddelde leeftijd van 50 jaar zijn onze klanten ook relatief jong, voor een koper van een superjacht dan.'
Over de namen van hun klanten, hullen de Nederlandse jachtenbouwers zich het liefst in stilzwijgen, met het argument dat deze 'gesteld zijn op hun privacy'. Ook over de kostprijs van hun jachten laten de bouwers zich liever niet uit. 'In de wereld van het grote geld wordt over dat laatste niet gepraat', verklaart André Vink die discretie.
's Werelds grootste
De Nederlandse watersportsector, van bootverhuurders tot jachtenbouwers, heeft volgens branchevereniging Hiswa een jaaromzet van zo'n 2,5 miljard euro, waarvan ruwweg de helft afhankelijk is van export. Van de ongeveer 2.000 bedrijven in de sector zijn de in totaal 16 Nederlandse superjachtenbouwers goed voor het leeuwendeel van de uitvoer. Aangezien een Nederlands superjacht gemiddeld bijna 47 miljoen euro kost, komen de kopers vrijwel uitsluitend uit het buitenland.
De Nederlandse superjachtbouwers leverden vorig jaar 20 superjachten op, volgens de Super Yachting Index goed voor een omzet van 936 miljoen euro. In 2011 werd zelfs de grens van 1 miljard euro omzet geslecht. Ondanks deze omzetdaling mag Nederland zich sinds kort 's werelds leidende superjachtbouwnatie noemen, doordat de inkomsten van de Italiaanse jachtenbouwers vorig jaar bijna halveerden (naar 672,5 miljoen euro).
Meer over luxe?
- Dominique Haijtema: Ware rijkdom is stilstaan en dankbaar zijn
- Het succesrecept van Louis Vuitton Moët Hennessy
