Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

Kan Van Houten Philips laten groeien?

De kwartaalcijfers van Philips maken duidelijk dat de nieuwe topman van het technologieconcern één ding bovenaan zijn agenda moet zetten: groei.

Kan Frans van Houten voor elkaar krijgen wat Gerard Kleisterlee in bijna tien jaar niet is gelukt?

 

Het Philips-aandeel ging vanochtend onderuit op de laatste cijfers over 2010. De kwartaalwinst van 463 miljoen euro viel beleggers en analisten tegen; zij hadden ingezet op minimaal 500 miljoen. Bovendien steken de cijfers van Philips wat bleekjes af tegen die van concurrent General Electric en de verwachtingen rond Siemens dat later deze week cijfers publiceert.

Groei stagneert

Zowel koersdip als winstteleurstelling zijn van tijdelijke aard. Een structureler probleem heeft Philips met zijn omzetgroei. Nominaal steeg de omzet iets, van 7.26 miljard naar 7.39 miljard, maar de vergelijkbare omzet ging 4 procent omlaag. Nu herstellen de consumentenmarkten, met name die in het Westen, zich minder snel dan gehoopt.  Zo had de afgelopen jaren Philips-topman Gerard Kleisterlee bijna elk kwartaal goede argumenten om matige groei of krimp van zijn bedrijf te verklaren.

'Klaar voor groei'

In de eerste jaren vanaf zijn aantreden in 2001 kon niemand Kleisterlee afrekenen op groei; hij leidde Philips door een grondige verbouwing waarbij veel bedrijfsonderdelen werden verkocht en gestaakt, terwijl de licht- gezondheids- en welnessactiviteiten met overnames werden versterkt. Vanaf 2004 stelde hij zijn bedrijf voor als 'klaar voor groei': omgeturnd van elektronicaconcern in een aanbieder van 'health, lifestyle and technology', actief in de groeimarkten van gezondheid en licht.

'Grow like Hell'

De groei bleef grosso modo tegenvallen. Doordat nieuw aangekochte bedrijven en bijvoorbeeld de gezondheidsmarkt in de VS niet zo hard gingen als gehoopt. Door wetgeving, die meer marktwerking in de zorg tegenhield, door de rijpe markten in het Westen, die niet meer hunkerden naar nóg een tv of hifi-apparaat. De laatste en grootste stap die Kleisterlee in de verbouwing zette was in 2006 het afstoten van de halfgeleiderdivisie. Bij die gelegenheid beloofde hij andermaal Philips hard te laten groeien, maar nu écht: het was tijd 'to grow like hell'.

Frans van Houten

Die woorden blijven de Philips-topman achtervolgen omdat hij de daad niet erbij wist te voegen. Toch doorstond Philips de stresstest van de crisis vanaf 2008 goed: ook zonder groei kan Philips geld verdienen – op korte termijn. Nu komt de man die jarenlang de verzelfstandigde halfgeleiderdochter onder de nieuwe naam NXP leidde, Frans van Houten, om te bewijzen dat Philips wél kan doorgroeien. Van Houten begint officieel op 1 april, maar heeft al maanden de tijd gehad om de lijnen uit te stippelen. En die draaien, hoe kan het ook anders, om drie dingen: groei, groei en nog eens groei.

Groeimanager

Kan Van Houten, al kroonprins sinds hij aan het karwei bij NXP begon, waarmaken wat Kleisterlee beloofde? Bij NXP had hij zijn aandeelhouders en de markt niet mee; het bedrijf moest zich terugtrekken op de paar product/marktcombinaties waarin het nog voldoende kracht had om in de hevig concurrerende halfgeleiderindustrie mee te kunnen. Van Houten kon zich, door de keiharde omstandigheden, niet profileren als groeimanager.

Drastisch ingrijpen

Hij bewees zich wel als een doortastende, soms harde manager die niet te beroerd was om drastisch in te grijpen. Hij verving de complete managementlaag onder zich, verkocht flinke brokken van zijn bedrijf en spoorde zijn werknemers in Angelsaksische stijl aan tot zelfverbetering. Tot groei leidde dat niet. Uiteindelijk werd Van Houten vervangen door een zetbaas van zijn Amerikaanse aandeelhouders. Blijkbaar kostte hem dat bij Philips geen strafpunten.

Vision 2015

Van Houten stapt straks in een groeibelofte die zijn voorganger heeft vervat in Vision 2015: tot dat jaar moet Philips elk jaar minimaal 2 procent harder groeien dan het mondiale BBP. 2011 wordt een jaar waarin Philips "voortgang boekt in het behalen van zijn Vision 2015 doelstellingen". Die bestaan overigens ook uit een ebita-marge van tussen de 10 en 13 procent en een winst per aandeel die dubbel zo hard groeit als de omzet.

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Groeistrategie

Aan de kostenkant zal Van Houten vooral kijken naar de tv-activiteiten en andere bleeders die met gerijpte producten in verzadigde markten opereren. Ook het uitbesteden van meer (logistieke) processen kan Philips nog wel aan lagere kosten en meer slagkracht helpen. Van de grote lijnen van de groeistrategie zal Van Houten niet direct afwijken. Groei is te halen in de opkomende markten, dus daar blijft Philips stevig op inzetten voor alle divisies. Groei komt in het Westen – via vergrijzing – vooral uit de gezondheidsmarkt en de overschakeling op led-verlichting, dus ook die gebieden houden de volle aandacht.

Accentverschuiving

Een volgende Philips-topman kan wel accenten anders leggen. Met de juiste aankopen of juist het binnenhouden van de juiste onderdelen kan het groeitempo verbeteren. Een voorbeeld is Lumileds, de led-producerende dochter die het op dit moment fantastisch doet, maar naarmate de technologie volwassen wordt en de markt concurrerender, naar lagere marges en groei zal toegaan. Volgens bronnen in het FD stond Lumileds al in de etalage, maar is het door Van Houten alvast daaruit gehaald.

Lees ook:

Meer op Techbusiness:

Jitske Kramer: ‘We zijn tactieken van tricksters gaan verwarren met leiderschap’

Alles wat de economische groei vooruithelpt, is goed. Daarvoor rekken we steeds verder de grenzen op. Jitske Kramer noemt dat trickstertactieken. 'We zijn dat gaan verwarren met leiderschap. Wie het beste kan spelen met perceptie, wordt leider en komt op de apenrots.'

jitske kramer tricky tijden
Jitske Kramer waarschuwt in 'Tricky tijden' voor de enorme impact van trickstertactieken. Foto: Marie Broekman

Piraat Jack Sparrow is een charmante kapitein, maar die wil je niet als ceo. Aan Pinokkio kun je nog zien dat hij liegt, maar wanneer Donald Trump dat doet neemt zijn neus niet in lengte toe.

Jitske Kramer verzamelt dit soort figuren in haar nieuwe boek Tricky tijden, dat begin april uitkomt, onder het archetype van de trickster. ‘Ze spelen met grenzen en rekken ze op. Ze zijn ondeugend, enorm creatief en schudden de boel op’, legt de corporate antropoloog uit aan MT/Sprout.

‘Wij worden met hun verhalen uitgedaagd om moreel te beslissen of iets goed of fout is. Als Robin Hood van de rijken steelt, vinden wij dat dan oké?’ Niemand ís een trickster, maar we gebruiken wel allemaal tactieken van tricksters, voegt ze eraan toe.

Marketing is spelen met grenzen

‘Spelen met de grenzen tussen feiten en fictie, tussen werkelijkheid en verhalen. Dat noemen we ook wel marketing. Iedereen met een Instagram-account speelt een beetje met die grens om zich net iets mooier voor te doen.’

‘Als je een cv opstuurt, dan poets je die een beetje op. Als je een dienst te koop hebt, dan speel je met woorden om die zo goed mogelijk naar voren te brengen. Maar als je te ver van de werkelijkheid afgaat, is dat dan nog onschuldig?’

‘Er zijn natuurlijk gradaties. Wanneer begin je tricksterstreken sluw te gebruiken, of zelfs crimineel? Wat ik zelf een schokkend voorbeeld vind, is dat bruinbrood in de supermarkt vaak helemaal geen bruinbrood is. Het is brood dat met moutmeel bruin is gemaakt.’

Lees ook: ‘Bullshit over purpose ondermijnt het vertrouwen in je bedrijf’

Niemand wordt boos

‘Iedereen weet het, maar niemand wordt echt boos. De meeste mensen kopen dat brood ook nog gewoon. Het is waanzinnig. Wij houden elkaar voortdurend voor de gek. Dat spelen met grenzen is inmiddels de norm geworden’, zegt ze. ‘We zijn in een trickstercultuur beland.’

Maar die cultuur is wel helemaal uit de hand gelopen. We vinden het normaal dat politici en bedrijven het niet zo nauw nemen met de feiten. Worden ze betrapt, dan zien we telkens hetzelfde scenario: ongeloof, schrik, excuses, verontwaardiging, spelen met woorden en aandringen op actie.

De verklaring voor die waanzin geeft ze ook in haar boek. Business as usual is voorbij. We hebben te kampen met een energie-, woon-, personeels-, klimaat- en migratiecrisis, met een zorginfarct en oorlogen…

De chaos, onrust en onzekerheid die dat veroorzaakt, biedt veel ruimte voor tricksterstreken. Het gevaar ligt niet zozeer bij de tricksters, maar bij onze naïviteit. Ons verlangen naar een quick fix. Tricksterlogica houdt mensen in de ban.

tricky tijden jitske kramerTricky tijden: laat je niet gek maken is geschreven door antropologe Jitske Kramer. Het boek is onder meer te bestellen via managementboek.nl.

Tricksters aan de macht

‘Het is verleidelijk om iets te geloven wat past bij wat je leuk vindt. Dat je hoort dat je niet hoeft te veranderen’, zegt Kramer. Daardoor zijn de mensen die trickstertactieken goed weten toe te passen in het centrum van de macht gekomen. Daar beloven ze waarheden, maar geven ze leugens.

Met hun bedrog hebben ze alleen maar voor meer wantrouwen en polarisatie gezorgd. Hoe heeft het zover kunnen komen? De basis is een verhaal dat inmiddels mythische vormen heeft aangenomen: alles wat de economische groei dient, is goed. Of op z’n minst niet verkeerd.

‘Natuurlijk heeft die decennialange fixatie op onbegrensde groei ons ook vreselijk veel gebracht. De welvaart is hoog, maar de uitbuiting ook. Niet iedereen heeft er evenveel van mee kunnen profiteren. Bovendien gaat de aarde aan gort. We spelen te veel met de grenzen van de mensen en van de aarde.’

Lees ook: Doen alsof je groen bent, dit zijn 8 soorten duurzaamheidstheater

Gamechanger: het internet

‘Die fixatie op de economie die altijd zal moeten blijven groeien, betekent namelijk dat je altijd de grenzen oprekt die groei tegengaan. Dus ga je gedrag belonen dat die grenzen kan oprekken. Dan ga je normen creëren die spelen met die grens. Dan ga je in procedures en wetten de mazen opzoeken.’

‘Dat mag eigenlijk niet, maar dat vinden we wel stoer, dus dat wordt ergens ook weer beloond. Zo creëren we een wereld waarin spelen met grenzen centraal staat. Waarin multinationals zeggen: als het me in dat land niet bevalt, dan kan ik weg’.

Een ‘gamechanger’ in deze ontwikkeling is het internet geweest. Dat is inmiddels uitgegroeid tot een grenzeloze speeltuin met fake news, AI-influencers en deepfake-video’s… ‘Wat daar allemaal opstaat. Vaak weten we helemaal niet wie het heeft gezegd en waar het vandaan komt.’

jitske kramer
Jitske Kramer. Foto: Mettina Jager

‘Dan trekt mijn brein naar sensatieverhalen, want dat vindt mijn brein erg leuk. Voor je het weet, ben je verdwaald in iets. Staan ideologieën boven wetenschappers en gaat de vaccinatiegraad naar beneden.’

‘Ik wil nu niet zeggen dat je moet vaccineren. Waar het mij om gaat, is dat er zoveel twijfel is bij mensen over de oprechtheid van wetenschappelijke rapporten. Over het wantrouwen vanwege de invloed van big pharma. Dat vind ik zorgelijk, want dat heeft een enorme impact. Zo kunnen gevaarlijke ziektes terugkomen.’

Kramer heeft niks tegen tricksters, zolang ze maar in toom worden gehouden. ‘Naast elke trickster moet een sterke leider staan, die op een gegeven moment zegt: dit is wel of niet akkoord. Dit deugt of dit deugt niet. Alleen zijn we die trickstertactieken gaan verwarren met leiderschap.’

Kwetsbaar is gewoon menselijk

‘Wie het beste kan spelen met perceptie, wordt leider en komt op de apenrots. Ze werken ook in organisaties waar perceptie belangrijker is dan het waarachtige verhaal vertellen. Met dit soort leiders gaan we in meetings niet het echte gesprek voeren met elkaar.’

‘We schetsen mooie werelden en schermen met ideeën, maar we komen niet tot de kern. Wat is het probleem? Waar lopen we tegenaan? Daar gaat het niet over. Ondertussen roepen we wel dat we zo’n behoefte hebben aan eerlijke gesprekken. Dat we ons kwetsbaar moeten tonen als leiders.’

‘Eigenlijk is het best wel gek dat we het kwetsbaar noemen wanneer iemand zijn zorgen deelt en zijn emoties uit over iets. Dat betekent dat je kwetsbaar bent als je eerlijk en oprecht bent.’

‘Dat is al een belangrijk signaal over de cultuur die we nu hebben. Misschien ben ik wat wereldverbeteraarachtig. Maar laten we dat niet langer kwetsbaar, maar gewoon menselijk noemen.’

Lees ook: Moeite met kwetsbaar opstellen? Dat komt door je ego

Leiderschap pakken

‘Er is zoveel aan de hand. Het is belangrijk om elkaar in de ogen te kijken en te zeggen hoe we dit gaan oplossen in plaats van verder te spelen met verhalen en feiten. Het is aan ons mensen om te bepalen dat het spelen met een grens goed of fout is.’

‘Dat vraagt dus ook leiderschap van ons. We moeten ons niet gek laten maken door allerlei bullshitverhalen. Laat je niet meeslepen door anderen, pak leiderschap over je eigen gedachten.’

‘Kijk naar wat iemand aan het doen is. Welk verhaal wordt hier gepusht? En geloof ik daar dan in? Als iemand alles in de strijd gooit om ervoor te zorgen dat de groei doorgaat, is dat dan de leider die jij wilt? Daarover moet je het moreel ethische gesprek hebben. Is het oké voor de mensen en de aarde wat je aan het doen bent? Dat is leiderschap.’

Truttige conclusie

Is een deel van de oplossing dat we weerbaarder moeten worden voor trickstertactieken? ‘Weten wat die streken zijn, lijkt me verstandig. Dan kun je zelf gaan beslissen of je iets oké vindt of niet. En daar ook naar handelen. Even terug naar dat kleine voorbeeld over het brood in de supermarkt. Dan moet je dat ook niet meer kopen.’

‘Reclame maken voor jouw mooie product met een knipoog, dat hoeft voor mij niet afgestraft te worden. Waar zit je op de lat van het tricksterspectrum? Als het schofterig wordt, dan moeten we het gewoon niet pikken.’

‘Ik vind het best een truttige conclusie dat we weer terug moeten naar meer begrenzing en meer eerlijkheid. Dat klinkt heel moralistisch en deugneuzerig. Ik hou zelf van speelruimte, ik gedij goed in onbegrensd. Daar zit creativiteit, daar zit ook ondernemerschap. Maar ik denk dat we wel moeten.’

 Volg MT/Sprout nu ook op WhatsApp

Gekmakende vertwijfeling

‘Mensen die mijn werk kennen, zitten altijd een beetje te wachten op de comic relief. Op de geruststelling dat het wel goedkomt als je dit of dat doet. Hoe we hieruit komen, weet ik niet. We zullen dat als individu en als collectief moeten doen.’

‘Kijk naar je individuele keuzes. Trickstergedrag kan niet tegen waarachtigheid, eerlijkheid en menselijkheid. Wees waarachtig in het voedsel dat je koopt en op wie je stemt. Durf vraagtekens te zetten bij wat je gelooft en check desinformatie.’

‘Dat is natuurlijk lastig, want wat de een onzin vindt, vindt de ander waarheid en andersom. Dat is die gekmakende vertwijfeling waar we in zitten. Maar dat hebben we op te lossen met elkaar, want het internet en AI gaan niet weg.’

Rotzooi in de supermarkt

Kramer keert opnieuw even terug naar ‘de rotzooi’ in de supermarkt. ‘Gezond eten in de supermarkt is toch een no-brainer? We moeten dan in gesprek gaan over suikertaksen en over het verkopen van alcohol.’

‘Maar datzelfde geldt voor frisdrankautomaten in scholen en verslavende mobieltjes voor jonge kinderen. Dan zijn er veel partijen die dat niet leuk vinden. Dat weten we gewoon. Maar als we dit allemaal weten, dan kunnen we onze schouders eronder zetten en die rotzooi uit onze systemen halen.’

‘Leiders kunnen al beginnen in hun eigen team. Zeg gewoon: kappen nou. Laten we weer wezenlijke gesprekken voeren. Laten we de vraag stellen of wat we doen voor de aarde of voor de mensheid een goed of een slecht idee is.’

Leiderschap is kiezen

‘Als het niet deugt, moet je ermee stoppen. Leiderschap is keuzes maken, vaak ook over je eigen schaduw heen. Het kan zomaar zijn dat je een keuze moet maken die tegen je eigen belangen ingaat, of tegen het belang van je maatjes, of de leveranciers of andere mensen met wie je samenwerkt. Dat vraagt lef, moed en transparantie.’

‘Misschien is het wel een soort naïviteit van mij dat ik denk: dit moeten we toch gewoon kunnen? Laten we het nou eens gaan regelen. Wat ik nu vaak tegenkom, is dat mensen zeggen dat het allemaal heel mooi klinkt, maar dat ze het al zo druk hebben.’

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

‘We zitten vast in een soort loop van onbegrensdheid en drukte, waardoor we denken: nou ja, weet je, ik neem eerst een wijntje. En dan zien we morgen wel weer verder.’

Lees ook: Als je snel naar de top wil, dan koop je gewoon die functie van ceo