Geen producten in de winkelwagen.
Dat de aardbeving en tsunami in Japan een zware klap toebrengen aan de tech-industrie, is wel duidelijk. Maar het besef hoeveel Japanse uitlopers de toeleveringsketens hebben, groeit elke dag. En het roept vragen op: is lean production wel zo slim?
De oogst van dinsdag: Canon mist 2,6 miljard omzet door de aardbeving. De Japanse game-industrie mist bijna 90 miljoen dollar omzet door de ramp. Kredietbeoordelaar Standard & Poor's overweegt zijn rating voor de hele Japanse auto-industrie te verlagen. De fall-out van de aardbeving en tsunami die Japan 11 maart troffen, wordt met de dag beter zichtbaar.
Schade in Japan…
De materiële schade in Japan is enorm, de gevolgschade nog groter. De Bank of Japan vergadert deze week over een herstelplan waarvoor de regering 50 miljard dollar wil uittrekken, voor een totale schade die de 300 miljard teboven zal gaan. Doordat de elektriciteitsproductie is geraakt en fabrieken en infrastructuur op vele plaatsen verwoest, lagen en liggen talloze fabrieken stil. Zo zal Toyota zijn plek als grootste autofabrikant ter wereld dit jaar waarschijnlijk moeten opgeven. In maart is zijn productie met twee derde ingezakt vergeleken met dezelfde maand vorig jaar. Honda had last van een vergelijkbare productieuitval, die van Nissan halveerde om en nabij. Vaak is de uitval een gevolg van problemen bij toeleveranciers, zo ook bij Canon: 'Onderbrekingen bij de leveranciers hebben gezorgd voor een lage bezettingsgraad in de fabrieken en dat zal wellicht zo blijven tot mei', aldus het bedrijf' vandaag. 'Vanaf juni verwachten we beterschap.'
…en de wereld
Dat de ellende in Japan uitwaaiert over de rest van de wereld, spreekt voor zich. Japan is na Amerika en China het derde industrieland ter wereld, de aanvoer van producten uit het land is op veel plaatsen onderbroken. Maar de gevolgen die zich via de wereldwijde toeleveringsketens voordoen, zijn nog veel groter. Japan produceert 89 procent van alle aluminum condensatoren, 57 van alle siliciumplakken en 46 percent van alle lithium-ion batterijen. Een partij die 20 procent van alle silicium wafers levert, heeft een fabriek op 60 kilometer van Fukushima, om maar eens wat te noemen.Vooral de andere landen in Azië hebben dat vrijwel onmiddellijk gemerkt: landen als China en Zuid-Korea zij zijn bijna per definitie de bestemming voor halffabrikaten die Japan uitkomen.
lean production
Zeker als volgens de uitgerekend door het Japanse Toyota uitgevonden principes van lean manufacturing en Just-In-Time logistiek wordt geproduceerd, zit er heel weinig tijd tussen de ramp en een gebrek aan onderdelen. Alles is er bij die strategieën op gericht, cash vrij te maken door de voorraden zo laag mogelijk te houden, en mede door een diep en actueel inzicht in de toeleveringsketen snel te kunnen schakelen. Een vuistregel daarbij: bij goedkope bulkgoederen mag de aanvoertijd- en marges wat ruimer zijn, maar alles met een hoge waarde en een laag gewicht, wordt op het allerlaatste moment ingevlogen. Laat Japan nu juist hofleverancier zijn van de duurste high-tech componenten.
iPad 2
Daar vallen dus het snelst de gaten. Overbekend 'slachtoffer' van de Tsunami werd daardoor heel snel de Apple iPad 2, die onder meer voor zijn batterijen en glazen afdekking van zijn scherm afhankelijk is van leveranciers, wier fabrieken beschadigd zijn geraakt. Soms schuilen de problemen heel diep verborgen in de leverketen: de productie van de kunsthars voor de printplaten in de iPad 2 is ook onderbroken geweest. Daardoor lagen in Taiwan de lijnen voor de printplaten stil, zodat de assemblage in China ook hinder ondervond.
Intel, Lenovo, HP; iedereen
Wat zich bij Apple voordoet, geldt voor alle elektronica-producenten. Intel, Lenovo, HP en nu Canon; allemaal waarschuwden ze voor een tekort aan onderdelen. Datzelfde geldt voor Amerikaanse en Europese autobouwers, die hun wagens volstouwen met microprocessoren, sensoren en versnellingsbakken uit Japan. Peugeot- en Citroënmaker PSA had bijvoorbeeld voor 10 dagen aan Hitachi luchtsensoren voorradig, en moesten hun productie vervolgens aanpassen. Letterlijk het grootste slachtoffer is de kolossale Boeing Dreamliner, waarvan de productie ook hapert.
Wake up call
Japan heeft zo zijn positie als onmisbare industriepartner onderstreept. Maar de ramp leidt bij bedrijven ook tot herbezinning op de manier waarop ze hun productie hebben ingericht: moeten ze zich wel zo afhankelijk maken van een ver gelegen land als Japan? En vooral: hoe crisisbestendig en verantwoord is lean manufacturing? Al eerder maakten een vulkaanuitbarsting in IJsland en stakingen bij Chinese fabrieken duidelijk, hoe kwetsbaar een keten kan zijn voor onverwachte gebeurtenissen.
Japan omzeild
Op korte termijn wordt het hard zoeken naar alternatieve leveranciers of vergelijkbare onderdelen en zorgen dat die volgens de gewenste specificaties leveren. Hier en daar zal worden geschrapt in minder goed lopende eindproducten, om de onderdelenaanvoer van profijtelijkere producten te kunnen garanderen. Veel elektronicaproducenten komen voorlopig niet om Japan of China heen voor hun inkoop en productie, maar waar mogelijk, zullen ze bekijken of ze hun toeleveringsketen niet deels kunnen verleggen naar andere landen en back-up-aanbieders. En allemaal zullen ze een verfijnder en actueler inzicht willen krijgen in elke schakel van hun keten, door meer data uit te wisselen met alle spelers daarbinnen.
Dichterbij kijken
Op iets langere termijn is het niet eens ondenkbaar, dat bedrijven terugkomen van het blind uitbesteden van productie aan China of Japan. Naarmate de lonen zelfs in China stijgen en de automatisering productie in 'dure' landen aantrekkelijker maakt, kan er een omslagpunt komen, waarop lokale productie voor lokale markten aantrekkelijk wordt. Zo bouwt chipproducent Globalfoundries op dit moment een hooggeautomatiseerde miljardenfabriek in het Amerikaanse Albany. Afgezien van rampen is er nog een trend die leidt to herbezinning op productieketens: duurzaamheid. De focus op uitbesteden en kostprijs heeft onder meer geleid tot een hoop gesleep met onderdelen over steeds grotere afstanden. Wie de groene kaart speelt, kan misschien de aanvoerlijnen verkorten.
Lees ook:
Elke week het beste van TechBusiness in de mail? Vraag de nieuwsbrief aan.
