Bas Haring: ‘Innovatie begint zelden met out-of-the-box denken’

Innovatie begint zelden met out-of-the-box denken, constateert filosoof Bas Haring. Wat beter werkt: gefundeerde kritiek leveren.

Sommige mensen kennen mij van het tv-programma Proefkonijnen. Voor hen ben ik die filosoof die vanachter een bar/tafel commentaar geeft op de vragen en experimenten van de populaire Dennis en Valerio.

Klein dingetje in mijn leven

Het is op zich logisch dat mensen mij van dat programma kennen – waar anders van? – maar voor mij is het vrij vreemd. Proefkonijnen wordt in 3 weekenden opgenomen en is een, in tijd gemeten, klein dingetje in mijn leven. Toch merk ik dat het programma, nu na 4 jaar, belangrijker voor me is dan ik in eerste instantie kon bevroeden. Bij lezingen die ik geef verwijs ik graag naar dingen die in het programma gebeurd zijn, of naar Dennis en Valerio zelf. Reuzeleuke, en slimme kerels.

Wetenschap is nog geen innovatie

Zelfs bij het onderwerp innovatie schiet me direct een scène van Proefkonijnen te binnen. Ondanks dat Proefkonijnen echt niet over innovatie, gadgets en nieuwigheidjes gaat. Het is een populair wetenscháppelijk programma. En wetenschap en innovatie, dat zijn heel verschillende dingen.

Kun je vechten op het dak van een rijdende trein?

De scène waar ik aan moet denken betreft de vraag ‘Kun je vechten op het dak van een rijdende trein?’ Een vraag waarvan het antwoord niet eens zo interessant is – dat luidt: ja – maar waarvan de oorsprong vooral boeit. Want waar komt die vraag vandaan? Het is, allicht, een reactie op films. James Bond in het bijzonder. In de op een na laatste James Bond-film Skyfall zit een memorabele trein-vecht-scène.

Kan dat nou wel echt?

Het is verder een redelijk prototypische scène die in talloze films voorkomt. Ik stel me zo voor dat Dennis, Valerio, of iemand van de redactie naar Skyfall zat te kijken en zichzelf afvroeg ‘Kun je werkelijk vechten op het dak van een rijdende trein?’

Goede vragen komen niet uit de lucht vallen

Ik gebruik dit stukje Proefkonijnen wel eens om mensen te laten zien dat goede vragen vaak hun oorsprong hebben in kritiek: ‘Kan dit echt wel?’ ‘Kan het niet anders?’ Of: ‘Ik geloof dit niet!’ Goede vragen komen niet uit de lucht vallen, maar zijn vaak een kritische reactie op het een of ander. En volgens mij geldt hetzelfde voor innovatie. Ook innovatie begint vaak met kritiek.

Er zijn meer dingen níet dan dat er dingen wel zijn

Innovatie is het bedenken en realiseren van dingen die er eerder nog niet waren. Maar daar zijn er nogal veel van. Er zijn ontelbaar, oneindig veel dingen niet. Veel meer dan dat er dingen wel zijn. Dat maakt innoveren lastig: hoe te kiezen uit die oneindige berg van mogelijke innovaties?

Dit kan beter!

Precies op die vraag geeft de illustratieve scène van Dennis en Valerio een antwoord. In plaats van op zoek te gaan in de onmogelijk grote berg van mogelijke vernieuwingen kun je ook reageren op het reeds bestaande. En denken: ‘Ik geloof dit niet!’ ‘Dit kan toch echt wel beter?’

Doe dus liever een kritische houding

Het zou me niets verbazen als de meeste innovaties beginnen met twijfel en kritiek in plaats van met vrijblijvende nieuwsgierigheid of het zo enorm 'in de box' klinkende out-of-the-box-denken. En als ik gelijk heb is innovatie meer gebaat met een kritische houding dan met pure creativiteit.

Deze column verscheen eerder in de printeditie van Management Team met het thema 'innovatie'. Ben je nog geen abonnee? Vraag de huidige editie dan aan als gratis proefnummer.